კინემა 2. 2008

5

6

კინემა

ვასილ ამაშუკელი

14.3.1886 _ 1.12.1977

ქართული კულტურა უძველესია, ხოლო მისი ნაციონალური ტრადიციები საკმაოდ ცხოველმყოფელი. უკვე 1912 წელს საქართველოში გაჩნდა პირველი სრულმეტრაჟიანი დოკუმენტური ფილმი (1200 მეტრი), რომელიც ოპერატორმა ვასილ ამაშუკელმა გადაიღო და ამით აღბეჭდა გამოჩენილი ქართველი პოეტის აკაკი წერეთლის საქართველოს სოფლებში მოგზაურობა. ფილმი შემონახულია და მასში არის შესანიშნავი კადრების მთელი წყება.

ჟორჟ სადული

UOჩ (უაკ) 791.43 (100) + 791.43 (479.22)

კ-523

კინემა

ქართული კინო _ 100

ჟურნალის სპონსორია საქართველოს ეროვნული კინოცენტრი

2 (2) 2008

მკითხველს მიეწოდება

სამ თვეში ერთხელ

ჟურნალი გამოდის 2008 წლის ნოემბრიდან

დამფუძნებელი

იურიდიული პირები

კულტურული ინიციატივების ფონდი “ნატო” და სტუდია “კინემა”

ფიზიკური პირები

მიხეილ მრევლიშვილი და

ეთერ ოკუჯავა

ჟურნალის კონცეფციის

ავტორი და

მთავარი რედაქტორი

ეთერ ოკუჯავა

შეფ-რედაქტორი

მაია მენაღარიშვილი

კორექტორი

ქეთევან შარაშენიძე

გამოცემის მენეჯერი

ლიანა ხოშტარია

აიწყო და დაკაბადონდა

გამომცემლობა “კოლორპრინტში”

დაიბეჭდა სტამბა

“ფავორიტში”

რედაქტორისაგან

ქართული კინო 100 წლისაა...

ბევრი ქვეყანა მოკლებულია ამ ბედნიერებას _ კინემატოგრაფის არსებობის ასწლიან გზას, იმ წარმატებებს და იმდენ ნიჭიერ ხელოვანს, ჩვენ რომ გვყავს. ქართულ კინოს დღეს ძალიან უჭირს, ისევე როგორც ჩვენს ქვეყანას, მაგრამ ამ რთულ პირობებშიც კი ცდილობს იცოცხლოს და წარმატებებს მიაღწიოს, _ ახერხებს კიდეც.

ალბათ, ძალიან ბევრის გახსენება შეიძლება კინოპროცესის ასწლიანი გზის გამო და თანაც საიუბილეო ჟურნალის ნომერში, მაგრამ ამ შემთხვევაში ჩვენ ვერანაირ ფორმატში ვერ ჩავეტეოდით, ამიტომ შემოვიფარგლეთ ქართული კინოს წარსულსა და დღევანდელობაში საკმაოდ “მხიარული” შეჭრით (თუმცა ყველაფერი არ იყო და არც არის მხიარულების მომტანი) და დღევანდელი, დამაიმედებელი სინამდვილის ჩვენებით. ამის საფუძველს გვაძლვს ის, რომ კინოცენტრი, კინემატოგრაფისტთა კავშირი, სააქციო საზოგადოება “ქართული ფილმი”, კინოსტუდიები თუ კომპანიები “რემკა”, “დამოუკიდებელი კინოპროექტი”, “სანგუკო” და სხვა, აგრეთვე, კინოსა და თეატრის უნივერსიტეტი _ ყველა ერთად ქართული კინოს მომავალს ემსახურება, მათ შორისაა ჟურნალი “კინემაც”.

ყვალას, ქართული კინოს მაყურებელს პირველ რიგში, თვით კინემატოგრაფისტებს, ჩვენში და საზღვარგარეთ მოღვაწე სახელოვან თანამემამულეებს, გილოცავთ, ქართული კინოს იუბილეს და, რა თქმა უნდა, ახალი, 2009 წლის დადგომას.

ბედნიერება და წარმატება დიდი ისტორიული და კულტურული წარსულის მქონე ჩვენს ქვეყანას, დღეს დამოუკიდებელ სახელმწიფოს და მის ყველა მოქალაქეს, ყველა ერის ადამიანს.

ჟურნალის გარეკანის პირველ გვერდზე გამოყენებულია თამარ ფოცხიშვილის პლაკატის “ქართული კინო ასი წლისაა” ფრაგმენტები

კულტურული ინიციატივების ფონდი “ნატო”

შ ი ნ ა ა რ ს ი

ქართული კინო 100

ნიკოლოზ რურუა

სასიამოვნო დამთხვევა: ქართული კინოს ასწლიანი იუბილე და ახალი წელი 5

კონსტანტინე ჩლაიძე

კინოცენტრი მოქმედების არეალს აფართოებს 5

არჩილ შუბაშვილი

ქართული კინო 6

ქართული კინოწარმოება

ქეთი ტრაპაიძე

სად კეთდება ქართული ფილმი 15

ქეთი ტრაპაიძე

უცხოელი პარტნიორები ქართულ კინოწარმოებაში 17

ლელა ოჩიაური

“დამოუკიდებელი კინოპროექტი” 100 წლის სივრცის დამოუკიდებლად გარღვევის ახალ ფორმას ამკვიდრებს 18

“გასეირნება ყარაბაღში 2” “დამოუკიდებელი კინოპროექტის” ახალი პროექტის სივრცეში პირველი მოგზაურობაა 20

დასრულდა კიდევ ერთი ახალი ფილმი

დავით ჯანელიძე

სარეჟისორო განწყობა 23

უცხოეთში მოღვაწე ჩვენი თანამემამულეები

დიტო ცინცაძე

“ქართველ კინოპროდიუსერებთან მომწონს მუშაობა...” 25

თანამედროვე ქართული კინოს პრობლემები

მერაბ კოკოჩაშვილი

აღარ გვინდა რევოლუციები... 28

კინომსახიობთა თეატრი

ლელა ოჩიაური

მიხეილ თუმანიშვილის სახელობის კინომსახიობთა თეატრად ქცეული კინოსტუდია

“ქართული ფილმის თეატრალური სახელოსნო” 30 წლისაა 31

ქართული კინოს წარსულიდან

მარინე სხირტლაძე

ვასილ ამაშუკელი _ კინოდოკუმენტების კვალდაკვალ 38

კინო ჩემს ცხოვრებაში

გიორგი მარგველაშვილი

კინო არის ნამდვილი მაგია 44

ძველი თბილისი ქართულ ეკრანზე

“ქეთო და კოტე” 46

“რაც გინახავს ვეღარ ნახავ” 47

“დათა თუთაშხია” 48

პერსონა

ირინა კუჭუხიძე

რეალურისა და ირეალურის მიჯნაზე _ მიხეილ კობახიძე 49

ფილმის იუბილე

მანანა ლეკბორაშვილი

“გიორგობისთვე” 40 წლის შემდეგ 52

ახალგაზრდა ხელოვანი

ქეთევან ჯაფარიძე

ძიების გზა 55

საერთაშორისო კინოფესტივალი თბილისში

სოფო ჩიხელიძე

ფესტივალი დაიწყო...ინტერვიუ თბილისის საერთაშორისო

კინოფესტივალის დრექტორთან გაგა ჩხეიძესთან 57

                                          ქართული კინო - 100

ნიკოლოზ რურუა

საქართველოს კულტურის, ძეგლთა დაცვის და სპორტის მინისტრი

სასიამოვნო დამთხვევა: ქართული კინოს ასწლიანი იუბილე და ახალი წელი

ძვირფასო კინემატოგრაფისტებო,

გილოცავთ ქართული კინოს 100 წლისთავს. საქართველოსა და ქართველებს მუდამ ბრძოლით უხდებოდათ ქართული კულტურის შემონახვა და განვითარება. ამ საქმეში უდიდესი წვლილი ჩვენს კინემატოგრაფისტებსაც მიუძღვით.

გამოგონებიდან ერთი წლის შემდეგ, ჩვენში უკვე წარმატებით სარგებლობდა ე.წ. სინემა, ასევე ადრეულ წლებს განეკუთვნება ქართველ კინემატოგრაფისტთა პირველი წარმატებები...

ასი წელი არც ისე ბევრია კულტურის სხვა დარგებთან შედარებით. კინემატოგრაფი, მათ შორის ქართულიც, ჯერ კიდევ ახალგაზრდაა, და წინ დიდი და საინტერესო გზა აქვს გასავლელი. ჩვენი კინემატოგრაფი, როგორც წარსულში, ისე მომოვალში მუდამ ამ ბილიკის ერთ-ერთი მკვალავი იქნება.

იმედი მაქვს, რომ უკვე დაწყებული კინოპროექტები წარმატებით დასრულდება, ხოლო ის, რაც მომავალში დაიგეგმება, კვლავ სახელისა და დიდების მომტანი იქნება ქართველი ხალხისათვის.

გილოცავთ სახელოვან იუბილეს და ახალ 2009 წელს, გისურვებთ ბედნიერებას და წარმატებებს ნებისმიერ კეთილშობილურ წამოწყებაში.

კონსტანტინე ჩლაიძე

საქართველოს ეროვნული კინოცენტრის დირექტორი

კინოცენტრი მოქმედების არეალს აფართოებს

2008 წლის ზაფხულში საქართველოში განვითარებული მოვლენების გამო, სათანადოდ ვერ აღინიშნა ქართული კინოს 100 წლისთავი. მიუხედავად ამისა, კინემატოგრაფისტები, წინა წლებისაგან განსხვავებით, შეიძლება ითქვას, აქტიურად მუშაობენ. ფილმებისა და ახალი კინოპროექტების, კინოცენტრის მოღვაწეობისა და პრობლემების შესახებ, “კინემას” რედაქციის თხოვნით, ეროვნული კინოცენტრის დირექტორს — კონსტანტინე ჩლაიძეს ესაუბრა კინომცოდნე სოფიო ჩიხელიძე.

სოფიო ჩიხელიძე — ბატონო კონსტანტინე, რა სიახლეებია კინოცენტრში და რას ჰპირდებით მომავალ წელს კინომაყურებელს?

კონსტანტინე ჩლაიძე — 2009 წელს კინოცენტრი გეგმავს 3 სრულმეტრაჟიანი ფილმის გადაღებას. საერთოდ, კანონის მიხედვით, სრულმეტრაჟიანი მხატრული ფილმების პროგრამას ვაცხადებთ ერთი წლით ადრე. როგორც იცით, ჩვენ უფლება გვაქვს დავაფინანსოთ ფილმის მხოლოდ 75%, დანარჩენი უნდა მოიძიოს თვითონ პროდიუსერმა. ამიტომ, როგორც დროის რეზერვი, ეს ერთი წელიც არაა საკმარისი. 2008 წელს ჩვენ დავაფინანსეთ რამდენიმე პროექტი, ამჟამად ორი ფილმი გვაქვს მოსამზადებელ პერიოდში, დღედღეზე გამოვა გიორგი ოვაშვილის ფილმი “გაღმა ნაპირი”, რომელიც ყაზახებთან ერთად კეთდება.

ვიღებთ 10 სტუდენტურ ფილმს, გადაღება ზაფხულში დაიწყო. ეს პროექტი მხოლოდ კინოცენტრის არ არის, კონკურსი ჩატარდა სტუდია “სინეტეკში”. წელს პირველად გაერთიანდა კინოცენტრი, კინოკავშირი და კინოსტუდია “ქართული ფილმი”. ეს სამი ორგანიზაცია გავერთიანდით სტუდენტების გარშემო, რაც სიმბოლურიცა, თემატიკაზე “მშვიდობით იარაღო” და ძალიან საინტერესო ფილმები გამოდის. აღსანიშნავია, რომ “KODAK”–მა უსასყიდლოდ მოგვცა ფირი. ახალგაზრდებს მიეცათ, ასე ვთქვათ, რაღაცის გაკეთების შანსი. კარგად ვიცით, აქამდე ნულზე იყო დასული ყველაფერი, როგორც წარმოების, ისე კრეატივის მხრივ, მაგრამ, ისიც უნდა ითქვას, რომ კრიზისი არა მარტო საქართველოშია, არამედ მთელს მსოფლიოში. მე იმედი მაქვს, რომ დღევანდელი მდგომარება ჰგავს, როგორც ამბობენ, “სიჩუმეს ქარიშხლის წინ”.

ს.ჩ. — გაიხსნა ბევრი ახალი საპროდიუსერო კომპანია. ამაზე რას იტყვით?

კ.ჩ. — ძალიან მიხარია, რომ არსებობს “დამოუკიდებელი კინოპროექტი”, კინოცენტრი კომფორტულად გრძნობს თავს იმ ადამიანებთან, ვინც იცის კინოს წარმოება. ბევრს ვკამათობთ, მაგრამ, უნდა ითქვას, რომ ერთნაირი ხედვა გვაქვს, თუ როგორ უნდა გავაკეთოთ კინო და ამიტომ შედეგი თითქმის ყოველთვის დადებითია.

მოგეხსენებათ, საბჭოთა კინოწარმოება სრულიად განსხვავებული იყო. პროდიუსერების ნაცვლად იყვნენ ფილმის დირექტორები. კარგ დირექტორად ითვლებოდა ის, ვინც ფულს ფილმსაც კარგად მოახმარდა და თავის ჯიბესაც, ახლა პროდიუსერი ვალდებულია თავად მოიზიდოს ფული. ცოტა ხნის წინ რეჟისორები თავად იყვნენ თავისი ფილმების პროდიუსერები, მაგრამ მერე მიხვდნენ, რომ ასე მუშაობა შეუძლებელია. 3 წელია, რაც პროდიუსერები გამოჩნდნენ, მართალია, ისინი ჯერ ცოტანი არიან, მაგრამ მათი მოსვლა მაინც შეეტყო კინოპროცესს.

რაც შეეხება კინოცენტრს, მან რელურად 2004 წლიდან დაიწყო საქმიანობა, როცა გაიზარდა დაფინანსება, თუმცა, ესეც არაა საკმარისი.

ს.ჩ. — შემოქმედებითი მხარე არის თუ არა გათვალისწინებული ფილმების დაფინანსებისას?

კ.ჩ. — ბუნებრივია, არის ასევე დილემა, რა მიმართულებით უნდა წავიდეს კინო, რა გვირჩევნია დღეს — ეგრეთ წოდებული სამაყურებლო კინო, თუ “არტ-ჰაუსი”. ის ქართული ფილმები, რომლებსაც დღემდე უყურებს მაყურებელი, სინთეზურია, ჩემი აზრით, “არტ-ჰაუსს” უჭირს, რას იზამ — შეიძლება მოგვიანებით, პროდიუსერებმა თუ დაინახეს, რომ კინო შემოსავლიანი გახდა, თამამად დააფინანსონ იგი.

ს.ჩ. — არის თუ არა პრობლემები “ხელობის” არცოდნის თვალსაზრისით?

კ.ჩ. — სამწუხაროდ, ძალიან დიდი პრობლემაა რეჟისურის და კინოს სხვადასხვა სპეციალობის მხრივ, აგრეთვე ტექნიკური საკითხებია გადასაჭრელი, რომლებიც არანაკლებ მნიშვნელოვანია. 15 წელია არაფერი გადაღებულა და, მოგეხსენებათ, ვინც ადრე იღებდა კინოს, ის ხალხი აღარ ან ვეღარ მუშაობს, ან, უბრალოდ, წავიდა კინოდან. ხშირად ჩვენ გვიჭირს პროექტის წერაც კი, თუმცა, შესაძლოა, იდეა კარგიც იყოს. არ ვართ მზად იმისათვის, რომ უცხოელები მოვიზიდოთ და სხვ.

ბოლო დროს ძალიან კარგი რამ მოხდა: ერთი სამუშაო პროექტის განხორციელების და მისი საბოლოო რეალიზაციის საქმეში ერთად შეკავშირდა “დამოუკიდებელი კინოპროექტი”, კინოცენტრი, კინოთეატრების ქსელი, საზოგადოებრივი მაუწყებელი, რაც ძალიან მნიშვნელოვალნია. ვფიქრობ, მომავალში კიდევ არაერთი საინტერესო ნაბიჯი გადაიდგმება, რომლის მხარდამჭერი და ინიციატორი ყოველთვის იქნება საქართველოს ეროვნული კინოცენტრი.

ვსარგებლობ შემთხვევით და ვულოცავ ჩემს თანამემამულეებს მისი საყვარელი ქართული კინემატოგრაფის 100 წლისთავს და ახალი, 2009 წლის დადგომას. ვიყოთ მომავალი კეთილი საქმეების იმედით!

არჩილ შუბაშვილი

ქართული კინო

ქართული კინოს სხვადასხვა თაობის წარმომადგენლებმა, მსოფლიო კინემატოგრაფის გამოცდილებასა და ეროვნული ხელოვნების ტრადიციებზე დაყრდნობით, შექმნეს მხატვრულად მრავალფეროვანი, ეროვნული ხასიათის მქონე თვითმყოფადი კინემატოგრაფი, რომელსაც საფუძველი 1908-1910 წლებში ჩაეყარა, როდესაც ქართული კინოს პირველმა ენთუზიასტებმა — ვასილ ამაშუკელმა, ალექსანდრე დიღმელოვმა და სხვებმა, დაიწყეს ქართული ყოფის ამსახველი დოკუმენტური სურათების გადაღება.

პირველი კინოსეანსი თბილისში 1896 წლის 16 ნოემბერს გაიმართა. მაყურებელს ლუმერების ფილმები უჩვენეს. მალე სტაციონარული კინოთეატრები გაიხსნა სხვადასხვა ქალაქში.

1912 წელს კინოოპერატორმა ვასილ ამაშუკელმა ფირზე აღბეჭდა დიდი ქართველი პოეტის აკაკი წერეთლის მოგზაურობისა და პოეზიის სახალხო დღესასწაულის ცოცხალი და შთამბეჭდავი სურათები. პირველ ქართულ სრულმეტრაჟიან დოკუმენტურ ფილმს “აკაკის მოგზაურობას რაჭა-ლეჩხუმში”, თავისი თემატიკით, მეტრაჟითა და მხატვრული დონით, იმდროინდელ მსოფილიო კინემატოგრაფში ანალოგი არ მოეძებნება. 1917 წელს კი, თეატრის ცნობილმა რეჟისორმა, ალექსანდრე წუწუნავამ დადგა პირველი ქართული მხატვრული ფილმი “ქრისტინე”, ეგნატე ნინოშვილის ამავე სახელწოდების მოთხრობის მიხედვით. ქართულმა კინომ მომავალშიც, თავისი განვითარების სხვადასხვა ეტაპზე, მრავალჯერ მიმართა ეროვნული ლიტერატურის ნაწარმოებების ეკრანიზაციას.

დამოუკიდებელი საქართველოს არსებობის ხანმოკლე პერიოდი 1918-1921 წლებით შემოიფარგლა. გასაბჭოების შემდეგ კინოწარმოებაში აქტიურად ჩაებნენ რუსეთიდან ჩამოსული რეჟისორები: ივანე პერესტიანი, ამო ბეკ-ნაზაროვი, ვლადიმერ ბარსკი. მათ ხშირად გადაჰქონდათ ეკრანზე ქართული და რუსული ლიტერატურის ცნობილი ნაწარმოებები, მაგრამ ეს ფილმები მოკლებული იყო ეროვნულ თვითმყოფადობას, თუმცა ზოგიერთ მათგანში, მაგალითად, ივანე პერესტიანის ფილმში “სამი სიცოცხლე” (1925), დამაჯერებლადაა გადმოცემული XIX საუკუნის საქართველოს სოციალური ყოფა. ასევე ივანე პერესტიანმა შემოიტანა ქართულ კინოში რევოლუციური თემატიკა. მისი ფილმები “არსენ ჯორჯიაშვილი” (1921) და “წითელი ეშმაკუნები” (1923) საბჭოთა მუნჯი კინოს მნიშვნელოვან ნაწარმოებებად ითვლება.

20-იან წლებში კინოში მუშაობა განაახლა ალ.წუწუნავამ, რომლის ფილმებმაც: “ვინ არის დამნაშავე” (1925), “ხანუმა” (1926, პირველი ქართული კინოკომედია), “ჯანყი გურიაში” (1928) და სხვა, ქართულ კინოს ჭეშმარიტად ეროვნული სახე შესძინა. მიუხედავად იმისა, რომ ქართულ მასალაზე მუშაობისას მრავალი ავტორი სცოდავდა ყალბი რომანტიკულობითა და ეგზოტიკურობისაკენ სწრაფვით, მათი ფილმები მაყურებელთა მოწონებით სარგებლობდა, რასაც მნიშნელოვანწილად შეუწყო ხელი ამ ფილმებში პირველი ქართველი კინოვარსკვლავის ნატო ვაჩნაძის მონაწილეობამ, რომლის ბუნებრივ მომხიბვლელობას, 1923 წლიდან მოყოლებული 50-იან წლებამდე, დაპყრობილი ჰქონდა ქართული ეკრანი. ალ.წუწუნავა იყო ის რეჟისორი, რომელმაც შეძლო პოპულარული მსახიობი ქალის აქტიორული ინდივიდუალობის ჩამოყალიბება და დახვეწა.

1924-1929 წლებში კინოში ნაყოფიერად მუშაობდა გამოჩენილი რეჟისორი, ქართული თეატრის რეფორმატორი კოტე მარჯანიშვილი, რომლის ფილმები კინოს ახალი გამომსახველობითი საშუალებების ძიებებითაა აღბეჭდილი. განახლებული ქართული თეატრის გამოცდილების გავლენა იგრძნობა დავით კლდიაშვილის “სამანიშვილის დედინაცვლის” ეკრანიზაციაში (1927). კოტე მარჯანიშვილმა და ალ.წუწუნავამ სათავე დაუდეს ქართული კინოს საუკეთესო ტრადიციებს.

20-იანი წლების მეორე ნახევარში კინოხელოვნებაში ახალი თაობის მოსვლამ ქართული კინო ახალი ჟანრებითა და ორიგინალური გამომსახველობითი საშუალებებით გაამდიდრა. ამ თაობის ერთ-ერთი საუკეთესო წარმომადგენელი იყო რეჟისორი ნიკოლოზ შენგელაია, რომელიც ადრე ფუტურისტების ლიტერატურულ დაჯგუფებაში იღებდა მონაწილეობას. ფუტურისტული პოეზიის სტრუქტურამ, რიტმულმა წყობამ, გავლენა იქონია ნ.შენგელაიას ფილმების სტილზე, განსაკურთებით კი მის პოეტურ-რიტმულ მონტაჟზე, რამაც უდიდესი დინამიკა და ექსპრესია შესძინა რეჟისორის ყველაზე ცნობილ ნაწარმოებს, ქართული კინოს საეტაპო ფილმს “ელისო” (1928, ალექსანდრე ყაზბეგის ამავე სახელწოდების ნაწარმოების მიხედვით). ერთი წლით ადრე კი ნიკოლოზ შენგელაიამ ლეო პუშთან ერთად დადგა თავისი პირველი ფილმი “გიული”, სადაც ახალგაზრდა ქალის ტრაგიკული სახე შექმნა ნატო ვაჩნაძემ. იგი მოგვიანებით ნ.შენგელაიას მეუღლე გახდა. პოეტურ-მეტაფორული აზროვნების შესანიშნავი უნარი გამოავლინა რეჟისორმა, აგრეთვე, ამიერკავკასიაში საბჭოთა ხელისუფლების დამყარებისათვის ბრძოლის ამსახველ ფილმში “26 კომისარი”. ნიკოლოზ შენგელაიას ხმოვან ფილმებში, მართალია, შეიმჩნევა ეპოქისათვის დამახასიათებელი თემატური და სტილური სტერეოტიპები, მაგრამ მათშიც იგრძნობა შემოქმედებითი ძიებებისა და მხატვრულ მიგნებათა ცდები, რაც მომავალში, ალბათ, საინტერესო შედეგებს მოიტანდა, ადრეული სიკვდილი რომ არა. ნიკოლოზ შენგელაია 42 წლის ასაკში გარდაიცვალა 1943 წელს. დღეს ქართული კინოს წამყვანი რეჟისორები არიან ნიკოლოზ შენგელაიას და ნატო ვაჩნაძის შვილები — ელდარ და გიორგი შენგელაიები.

1930 წელს ოპერატორმა და რეჟისორმა მიხეილ კალატოზიშვილმა სვანეთში გადაიღო შესანიშნავი პოეტური კინონაწარმოები “ჯიმ შვანთე” (“მარილი სვანეთს”), რომლის სტილისტიკური ფორმა დოკუმენტური და მხატვრული კინოს სინთეზშია გამოხატული. კადრების კომპოზიციურმა დახვეწილობამ (ფილმის მხატვარია ცნობილი ქართველი ფერმწერი დავით კაკაბაძე), ეთნოგრაფიული მასალის დოკუმენტური საფუძვლის ერთიანობამ, ექსპრესიულ მონტაჟსა და შიდაკადრობრივი მოძრაობის დინამიკასთან, სვანების მძიმე ყოფის, ბუნებასთან მათი ბრძოლის ამსახველ ამ ფილმს დიდი მხატვრული დამაჯერებლობა შესძინა.

ამ პერიოდის ქართული კინოს სტილისტიკურ მრავალფეროვნებაზე მიუთითებს კოტე მიქაბერიძის ორიგინალური კინოსატირა “ჩემი ბებია” (1929) — ბიუროკრატიის წინააღმდეგ მიმართული მძაფრი ნაწარმოები, რომლის უაზრო, სულიერებას მოკლებული გმირები რეჟისორმა მხატვრების ირაკლი გამრეკელისა და ვლადიმერ სიდამონ–ერისთავის მიერ შექმნილ პირობით დეკორაციებსა და დეფორმირებული გარემოს “ჩაკეტილ წრეში” მოათავსა და ფანტასტიკამდე მისული გროტესკით გამოხატა ამ მარიონეტი პერსონაჟების აბსურდული ყოფა. იმავე წელს ცენზურამ სურათი აკრძალა და იგი მხოლოდ 1961 წელს იხილა ფართო მაყურებელმა. “ჩემ ბებიას”, ისევე, როგორც “ჯიმ შვანთეს”, განსაკუთრებული ადგილი უჭირავს ქართულ კინოში.

მიხეილ ჭიაურელი კინოში მოსვლამდე ქანდაკებით იყო გატაცებული. იგი ბრწყინვალედ იცნობდა ეროვნული სახვითი ხელოვნების ტრადიციებსა და გამოხატვის ფორმებს. მისი ადრეული ფილმები “საბა” (1929) და განსაკუთრებით “ხაბარდა” (1931), აგრეთვე ხმოვანი ფილმი “უკანასკნელი მასკარადი” (1934) მაღალი გამომსახველობითი კულტურით, კინოსა და პლასტიკურ ხელოვნებათა შორის ურთიერთდამოკიდებულების სფეროში ექსპერიმენტული ძიებებით გამოირჩევა. მიხეილ ჭიაურელის ისტორიულ ფილმებში სახალხო გმირთა მონუმენტური სახეები შექმნეს მსახიობებმა სპარტაკ ბაღაშვილმა (“არსენა”, 1937) და აკაკი ხორავამ (“გიორგი სააკაძე”, 1942-1943). რეჟისორის სწრაფვა მონუმენტალიზმისაკენ, ეპიკური ფორმებისა და ამაღლებული პათოსისაკენ, პარადულობისა და დეკორატიულობისაკენ, მთელი სისრულით გამოვლინდა სოციალისტური რეალიზმისათვის დამახასიათებელი ესთეტიკის ეკრანული ხორცშესხმისას ფილმებში: “დიადი განთიადი” (1938), “ფიცი” (1946), “ბერლინის დაცემა” (1950), “დაუვიწყარი 1919 წელი” (1952) — საბჭოთა ტოტალიტარული ეპოქის სანიმუშო ნაწარმოებებში.

30-იან წლებში შეიქმნა კომედიური ჟანრის საინტერესო ფილმები: “ჟუჟუნას მზითევი” (1934; რეჟ. ს.ფალავანდიშვილი) და “ნახვამდის” (1934; რეჟ. გ.მაკაროვი), აგრეთვე, რეჟისორ სიკო დოლიძის რომანტიკულ-სათავგადასავლო სურათები: “უკანასკნელი ჯვაროსნები” (1934) და “დარიკო” (1936, მთავარ როლში თამარ ციციშვილი). მნიშვნელოვან მხატვრულ მოვლენად იქცა დავით რონდელის კომედიური ფილმი XIX საუკუნის დასასრულის აზნაურთა ცხოვრებიდან “დაკარგული სამოთხე” (1937), რომლის წარმატებას დიდად შეუწყო ხელი დავით კაკაბაძისა და ქრისტესია ლებანიძის კინემატოგრაფიულად საინტერესო მხატვრულმა გაფორმებამ. 40-იან წლებში დაიწყეს კინოში მოღვაწეობა რეჟისორებმა: კონსტანტინე პიპინაშვილმა, შოთა მანაგაძემ, ნიკოლოზ სანიშვილმა. დღემდე მაყურებლთა დიდი სიყვარულით სარგებლობს ვახტანგ ტაბლიაშვილისა და შალვა გედევანიშვილის მუსიკალური კომედია “ქეთო და კოტე” (1948), სადაც მსახიობთა ბრწინვალე ანსამბლს განუმეორებელი ხიბლი შესძინა მედეა ჯაფარიძის სილამაზემ.

თემატური თვალსაზრისით, 30-40-იანი წლების მთელ ქართულ კინოზე ზოგადად, აშკარა გავლენა მოახდინა სახელმწიფოებრივმა იდეოლოგიამ. “სოციალური დაკვეთით” შექმნილ ამ ფილმებს, ამიტომაც, ხშირად დიდაქტიკურ-პუბლიცისტური, სააგიტაციო ხასიათი ჰქონდა. 50-იანი წლების ქართულ კინოში ჯერ კიდევ შეიმჩნეოდა წინა ათწლეულების კინემატოგრაფის მთავარი ნაკლი — ხასიათებისა და კონფლიქტების ხელოვნურობა და სქემატურობა, რაც განსაკუთრებით თვალსაჩინო გახდა თანამედროვე ცხოვრების ამსახველ ნაწარმოებებში. მიუხედავად ამისა, ძველი თაობის რეჟისორებს მნიშვნელოვანი ღვაწლი მიუძღვით ქართული კინოს განვითარებაში.

1955 წელს ეკრანებზე გამოვიდა ახალგაზრდა რეჟისორების თენგიზ აბულაძისა და რეზო ჩხეიძის ერთობლივი ფილმი “მაგდანას ლურჯა” (ეკატერინე გაბაშვილის ამავე სახელწოდების მოთხრობის მიხედვით), რომელიც საეტაპო ნაწარმოები გახდა ქართული კინოსათვის. ავტორებმა პოეტურად, დიდი ემოციურობით გადმოსცეს XIX საუკუნის დასასრულის ქართული სოფლის ყოფა, უსამართლობასა და ბოროტებასთან პირისპირ, უმწეოდ დარჩენილი გმირების ამაღელვებელი ისტორია და ხასიათები. შემდეგში, რეალისტური სიზუსტითა და დამაჯერებლობით გადმოცემული ცხოვრებისეული მასალის პოეტური გააზრების პრინციპი ქართული კინოს ერთ-ერთ ძირითად, დამახასიათებელ თვისებად იქცა. ნიშანდობლივია, რომ თვითმყოფადობის დაბრუნება კვლავ ეროვნული ხელოვნებისა და ლიტერატურის ტრადიციებზე დაყრდნობით მოხერხდა. “მაგდანას ლურჯასათვის”, ისევე, როგორც თენგიზ აბულაძის პირველი დამოუკიდებელი სურათისათვის “სხვისი შვილები” (1958), არც ნეორეალიზმის ესთეტიკის გავლენაა უცხო, რაც, პირველ რიგში, ამ ფილმების გამომსახველობით პლასტიკაში გამოიხატა.

რეალური ცხოვრების წინააღმდეგობრივი ხასიათი და უშუალობა იგრძნობა აგრეთვე რეზო ჩხეიძის ფილმში “ჩვენი ეზო” (1956), სადაც აღმზრდელობითი დიდაქტიკის გარეშეა მოთხრობილი ახალგაზრდა თანამედროვეების შესახებ. რეზო ჩხეიძის 60-70-იანი წლების ნამუშევრები “ჯარისკაცის მამა” (1964), “ღიმილის ბიჭები” (1968), “ნერგები” (1972), “მშობლიურო ჩემო მიწავ” (1980), “მაცხოვრის საფლაფზე დანთებული სანთელი” (2007) ყურადღებას იქცევს რომანტიკული პათოსით, მთავარი გმირების ხასიათების მასშტაბურობით, რეჟისორის მიერ მსახიობის ინდივიდუალობის გახსნის უნარით. დიდი წარმატება ხვდა წილად ჰეროიკულ დრამას “ჯარისკაცის მამა”, სადაც ორგანულადაა ერთმანეთთან შერწყმული თხრობის აუჩქარებელი ეპიკურობა და პათეტიკა, ტრაგედიული ინტონაციები და იუმორი, ყოფის დამაჯერებლობა და პოეტური სიმბოლიკა. მსახიობმა სერგო ზაქარიაძემ დიდი ემოციურობით გახსნა ეროვნული ხასიათის თავისებურებანი და მონუმენტური სახე შექმნა ფრონტზე დაჭრილი შვილის სანახავად გამგზავრებული ჯარისკაცის მამისა, რომელიც ომის პირობებშიც არ კარგავს ქართველი გლეხისათვის დამახასიათებელ სიკეთესა და სიბრძნეს.

თენგიზ აბულაძის პლასტიკური აზროვნება, მისი უნარი — ლაკონურად და დამაჯერებლად გადმოსცეს დროის სულისკვეთება, ნათლად გამოიხატა ფსიქოლოგიურ დრამაში “სხვისი შვილები” და ლირიკულ კომედიაში “მე, ბებია, ილიკო და ილარიონი” (1962; ნოდარ დუმბაძის ცნობილი რომანის ეკრანიზაცია). რეჟისორმა თავგადასავლების მხიარული და ფერადოვანი, ზღაპრული სამყარო შექმნა ფილმ-იგავში “სამკაული ჩემი სატრფოსათვის” (1972). მაღალი გამომსახველობითი კულტურით გამოირჩევა თენგიზ აბულაძის ერთ-ერთი საუკეთესო ფილმი “ვედრება” (1967; ვაჟა-ფშაველას პოემათა მოტივების მიხედვით), სადაც აშკარად გამოიკვეთა რეჟისორის “ფერწერული” კინემატოგრაფის პოეტიკა და მეტაფორული აზროვნების მასშტაბი, ცხოვრების მარადიულ პრობლემებზე ფიქრისა და განსჯის სურვილი, რამაც ლოგიკური გაგრძელება პოვა მის შემდგომ ფილმებში: “ნატვრის ხე” (1976; გ.ლეონიძის მოთხრობების მიხედვით) და “მონანიება” (1984), რომლებიც “ვედრებასთან” ერთად სიკეთისა და ბოროტების ურთიერთდაპირისპირების ზოგადსაკაცობრიო თემის ამსახველ ტრილოგიას ქმნიან. “მონანიებაში” თენგიზ აბულაძე პირველად შეეხო საბჭოთა ხელოვნებაში ტაბუდადებულ თემას. ფილოსოფიურად გაიაზრა და განაზოგადა არც თუ შორეული წარსულის ისტორიული გამოცდილება, ტოტალური ძალადობის პირისპირ დარჩენილი ადამიანის დრამა, ტირანისა და ხელოვანის, ბოროტებისა და ამაღლებულის შეურიგებლობის თემა და შექმნა ტრაგიკული ფრესკა ტაძრისკენ მიმავალი რთული გზის ძიების შესახებ.

ქართულ კინოს არსებობის 100 წლის მანძილზე გამარჯვებებიც ჰქონდა და წარუმატებლობაც. განსაკუთრებულ წარმატებას ქართულმა კინომ 1960-1970-იან წლებში მიაღწია. ამ პერიოდის საუკეთესო ქართული ფილმები აშკარად გამოირჩეოდა საბჭოთა კინოპროდუქციის საერთო ნაკადიდან. ტოტალიტარული სისტემა კინოხელოვნებას იდეოლოგიური პროპაგანდის ძლიერ იარაღად მიიჩნევდა. აქედან გამომდინარე, საბჭოთა კინორეპერტუარში დიდი ადგილი ეთმობოდა რევოლუციური თემატიკისა და პატრიოტული ჟღერადობის ფილმებს. რაც შეეხება თანამედროვეობას, აქ წამყვანი პოზიცია საწარმოო თემატიკას ეკავა, სადაც ადამიანები თავიანთ ზნეობრივ სახეს ძირითადად სოციალისტური ვალდებულებების შესრულება-არშესრულების პროცესში ავლენდნენ. რა თქმა უნდა, იყო გამონაკლისიც, როდესაც ჭეშმარიტად მაღალმხატვრული ნაწარმოებები იქმნებოდა.

მკაცრი ცენზურის პირობებში, როდესაც ნებისმიერი სცენარი, ნებისმიერი გადაღებული მასალა მოსკოვში მტკიცდებოდა, ქართველი კინემატოგრაფისტები ახერხებდნენ (განსაკუთრებით ეს 60-80-იან წლების პერიოდს ეხება) თავი აერიდებინათ ოფიციალური პროპაგანდის მიერ თავს მოხვეული კლიშეებისათვის და ზოგადსაკაცობრიო პლანში განეხილათ უბრალო ადამიანური პრობლემები, წარსულისა და აწმყოს მტკივნეული საკითხები. ამიტომაც დამკვიდრდა ქართულ კინოში ასე მყარად იგავური ფორმა.

60-70-იანი წლების ხელოვანთა თაობას, მიუხედავად განსხვავებული შემოქმედებითი ხელწერისა, საერთო თვისებებიც ახასიათებდა — ინტერესი მწვავე ზნეობრივი საკითხებისადმი, ეროვნული ტრადიციებისა და მისი ფესვებისადმი, ამ ტრადიციათა და თანამედროვეობის საჭირბოროტო პრობლემებს შორის კავშირის ძიება. აღსანიშნავია, რომ სერიოზული, აქტუალური თემების დამუშავებისას ქართული კინო ხშირად მიმართავდა თავის საყვარელ ჟანრს — კომედიას. ამ პერიოდის საუკეთესო კომედიური ფილმებისათვის დამახასიათებელია ქართული ლიტერატურისა (განსაკუთრებით, დავით კლდიაშვილის პროზის) და ადრეული კომედიური ჟანრის ტრადიციების მემკვიდრეობითობა, მხიარულისა და სევდიანის ორგანული შერწყმა, გროტესკული და ტრაგიკომიკური ელემენტების ფართო გამოყენება, ყოფითი დეტალების რეალისტური დამაჯერებლობა. ასევე, აშკარად შეიმჩნეოდა განსაკუთრებული მიდრეკილება ლირიკულ-რომანტიკული განზოგადებისა და გამოხატვის პოეტური ფორმებისადმი. ტევადი, განზოგადოებული სახეებით დატვირთული, ლირიკული ემოციით შეფერილი მხატვრული სისტემების შექმნამ ხელი შეუწყო ქართულ კინოში იგავის ფორმის დამკვიდრებას.

რეჟისორებმა ელდარ შენგელაიამ და თამაზ მელიავამ 1963 წელს გადაიღეს თავიანთი ერთობლივი სადებიუტო ფილმი “თეთრი ქარავანი”, სადაც მწყემსთა ცხოვრების სირთულე და ამ სირთულის წინაშე მდგარი ადამიანების არჩევანის დრამატიზმია ნაჩვენები. დავით კლდიაშვილის მოთხრობის “მიქელას” (1964) სტილისტურად საინტერესო ეკრანიზაციის შემდეგ, ელდარ შენგელაიამ დრამატურგ რეზო გაბრიაძესთან თანამშრომლობით შესანიშნავი კომედიური ფილმები შექმნა. “არაჩვეულებრივი გამოფენა” (1968) ირონიული ტრაგიკომედიაა ხელოსნად ქცეული ხელოვანის შესახებ, რომლის ცხოვრებისეული კომპრომისის მიმართ კრიტიკული დამოკიდებულება ავტორებმა სიყვარულითა და თანაგრძნობით, იუმორით გამოხატეს. “შერეკილებში” (1973) რეზო გაბრიაძე და ელდარ შენგელაია ზღაპრის, გროტესკის, ბუფონადისა და ყოფითი კომედიის შერწყმით იგავურ განზოგადებას აღწევენ და სიყვარულზე, თავისუფლებაზე, გაფრენაზე მეოცნებე გმირების რომანტიკულ სამყაროს ქმნიან. 1977 წელს ელდარ შენგელაიამ კვლავ დ.კლდიაშვილის პროზის, ამჯერად “სამანიშვილის დედინაცვლის” ეკრანიზაციას მიმართა, სადაც წინა ფილმების ექსცენტრიკული სიმძაფრე უკვე ადგილს უთმობს ფაქიზ, სევდანარევ იუმორს, ცხოვრების ტრაგიკულ გააზრებას. სტილისტური ორიგინალურობა და კინოაზროვნების ახალი ელემენტები გამოავლინა რეჟისორმა თავის შემდგომ ნამუშევრებში. თუ ფილმში “ცისფერი მთები ანუ დაუჯერებელი ამბავი” (1983) ელდარ შენგელაია ჯერ კიდევ არ ამბობს უარს მისთვის დამახასიათებელ მხატვრულ ხერხებზე, იუმორისტულისა და სატირულის შენიღბულ ინტონაციებსა და რბილ ტონალობაზე, “ექსპრეს ინფორმაციაში” (1993) მნიშვნელოვანი სოციალურ-ზნეობრივი პრობლემები, ადამიანების კონფორმისტული დამოკიდებულება საზოგადოებრივ ცხოვრებაში მომხდარი ცვლილებებისა და იდეალებისადმი, წარმოჩენილია სარკასტული ირონიით, ხასიათებისა და სიტუაციის შარჟული უტრირებით, დრამატურგიულად და სტილისტურად ერთმანეთისაგან სრულიად განსხვავებული ეპიზოდების მოზაიკური სიჭრელით.

60-იან წლებში, რეჟისორმა მიხეილ კობახიძემ სათავე დაუდო ქართული მოკლემეტრაჟიანი კინოს ბრწყინვალე სერიას. მან ორიგინალურად გაიაზრა მუნჯი კინოს, კლასიკური “კომიკურის” ტრადიციები და თავისი “პატარა” კინოშედევრებით: “ქორწილი” (1964), “ქოლგა” (1967) და “მუსიკოსები” (1969) შექმნა ღიმილით, სიყვარულით, ოცნებითა და სევდით, ფანტაზიით, პლასტიკითა და მუსიკით სავსე კინემატოგრაფიული სამყარო. 60-70-იან წლებში დაიდგა, აგრეთვე, საუკეთესო კომედიური ფილმები: თამაზ მელიავას “ლონდრე” (1966), ქართლოს ხოტივარის “სერენადა” (1968), ბაადურ წულაძის “ფეოლა” (1970), ირაკლი კვირიკაძის “ქვევრი” (1970) და “ქალაქი ანარა” (1976), ნანა მჭედლიძის “პირველი მერცხალი” (მთ.როლში დოდო აბაშიძე, 1975წ.) და “იმერული ესკიზები” (1980), გურამ პატარაიას “რეკორდი” (1973) და სხვ.

თემატური და ჟანრობრივი მრავალფეროვნებით გამოირჩევა გიორგი შენგელაიას შემოქმედება. თავის პირველ ფილმში “ალავერდობა” (1963; გურამ რჩეულიშვილის ნოველის მიხედვით) გიორგი შენგელაიამ დიდი ექსპრესიულობით გამოხატა სულიერად ამაღლებული, ძლიერი ხასიათისა და დაუოკებელი ბუნების ახალგაზრდა გმირის პროტესტი დამახინჯებული ტრადიციებისა და ღრეობაში გადაზრდილი რელიგიური დღესასწაულების მიმართ. რეჟისორმა შემოქმედებით წარმატებას მიაღწია ფილმით “ფიროსმანი” (1969), რომლის სახვითი გადაწყვეტა და პოეტიკა მთლიანად ნიკო ფიროსმანიშვილის — გამოჩენილი ქართველი თვითნასწავლი მხატვრის ფერწერული ტილოების განუმეორებელი ხიბლითაა ნაკარნახები. გ.შენგელაიამ ქართული კინო ეროვნულ მასალაზე შექმნილი პოპულარული ჟანრებითაც გაამდიდრა. “ვესტერნის” ჟანრშია შესრულებული მისი “მაცი ხვიტია” (1966), კლასიკური მიუზიკლის შესანიშნავ ვარიაცას წარმოადგენს “ვერის უბნის მელოდიები” (1976), სადაც მუსიკა და ქორეოგრაფია ორგანულად ერწყმის მელოდრამატულ სიუჟეტს, ძველი თბილისის ცხოვრების სურათებს, კოლორიტულ პერსონაჟთა ხასიათებს. პოპულარობით სარგებლობდა სათავგადასავლო ფილმი “ხარება და გოგია” (1987). გიორგი შენგელაიასთვის ახლობელია სტილიზებული, ფერწერულ-თეატრალური მანერა. ფილმ “ახალგაზრდა კომპოზიტორის მოგზაურობის” (1985) სახვითი მხარე, რეჟისორს XIX საუკუნის ფერწერის სტილზე დაყრდნობით აქვს გადაწყვეტილი. გამომსახველობითი პლასტიკა აქ კონკრეტულ აზრობრივ დატვირთვას ატარებს, ანვითარებს და ამძაფრებს ავტორის ჩანაფიქრს და დრამატულ ისტორიას, ახალგაზრდა გმირის ქაოსითა და წყვდიადით მოცულ დროსა და სივრცეში მოგზაურობის შესახებ, თანდათანობით იგავის მრავალმნიშვნელობას ანიჭებს. ჟანრული და საავტორო კინოს ერთმანეთთან დაახლოების ცდაა გიორგი შენგელაიას თანამედროვე თემაზე დადგმული ბოლო ნამუშევრები: სოციალური დრამა “ორფეოსის სიკვდილი” (1996) და კომედია “მიდიოდა მატარებელი” (2005).

ქართული კინოს საერთაშორისო აღიარებაში დიდი ღვაწლი მიუძღვის რეჟისორ ოთარ იოსელიანს, რომლის ყოველი ახალი ფილმი, როგორც წესი, მაყურებლისა და კრიტიკის ყურადღების ცენტრში ექცევა ხოლმე. ჯერ კიდევ ადრეულ მოკლემეტრაჟიან ფილმებში “აპრილი” (1962) და “თუჯი” (1964) ნათლად გამოიკვეთა დიდი ხელოვანის კინოპოეტიკა, “პროზისა” და “პოეზიის” სინთეზისაკენ სწრაფვა. ოთარ იოსელიანის ცნობილი ნაწარმოებები “გიორგობისთვე” (1966), “იყო შაშვი მგალობელი” (1971) და “პასტორალი” (1976) ადამიანურ ურთიერთობათა პრობლემებზე მოგვითხრობს. მათში ავტორი მძაფრად განიცდის წარსულის ტრადიციების მსხვრევას, დროის დინებისა და არსებობის წამიერების დრამას, ცხოვრების საზრისის ძიების სირთულეს, სულიერი ღირებულებების მომხმარებლური სულისკვეთებით შეცვლას. ყველაფერში იგრძნობა ნოსტალგია იმ ღრმა კავშირების მიმართ, რომელიც ადრე ადამიანსა და გარემოს, სულიერ სილამაზესა და ყოველდღიურ ყოფას, თვით ადამიანებს შორის არსებობდა და რომლის დაკარგვაც რეჟისორისათვის მთლიანობის, ჰარმონიის დაკარგვის ტოლფასია. ოთარ იოსელიანის ხელოვნება იმდენად კინემატოგრაფიულია, რომ ძნელად ემორჩილება სიტყვიერ გადმოცემას. მისი ფილმებისათვის დამახასიათებელია უჩვეულო დრამატურგიული სტრუქტურა, სადაც არ არის ეკრანული თხრობის ტრადიციული სქემა, მოულოდნელი სიუჟეტური სვლები. გმირების დამოკიდებულებები თითქმის შეუმჩნეველ ნიუანსებზეა აგებული. რეჟისორს შესწევს უნარი ზუსტ, უხმო პლანში მოგვცეს პერსონაჟისა და მოვლენის სრულყოფილი დახასიათება. იოსელიანთან ანალიტიკური აზროვნების სიღრმე, ნოსტალგიური განწყობილება მუდამ ფაქიზი, ოდნავ მელანქოლიური იუმორითაა შეზავებული, რაც სამყაროს ლირიკული აღქმის, პოეტური სტიქიის განსაკუთრებულ შეგრძნებას იწვევს. 80-იანი წლების დასაწყისიდან ოთარ იოსელიანმა მოღვაწეობა საფრანგეთში გააგრძელა, სადაც გადაიღო ფილმები: “მთვარის ფავორიტები” (1984), “...და იქმნა ნათელი” (1989), “პეპლებზე ნადირობა” (1992), “ყაჩაღები. თავი VII” (1996), “ნახვამდის, ხმელეთო” (1999), “ორშაბათ დილას” (2001), “შემოდგომის ბაღები” (2006). 1995 წელს ევროპისა და საქართველოს ტელევიზიით ნაჩვენები იქნა მისი ვიდეოფილმი “საქართველო” (1994).

ქართულ კინოში იგავური ფორმა ძირითადად სხვადასხვა ჟანრისა და სტრუქტურის ელემენტებით, ყოფითი დეტალებით გამდიდრებულ მხატვრულ სისტემად ჩამოყალიბდა. ამ პრინციპისაგან განსხვავებით, რეჟისორმა ალექსანდრე რეხვიაშვილმა შექმნა ყოფით-რეალური ნიშნებისაგან მაქსიმალურად განტვირთული იგავის უფრო “წმინდა” სახე და ამ კონსტრუქციის საყრდენად აშკარად გამოხატული ინტელექტუალური საწყისი და მკაცრი გამომსახველობითი სტილისტიკა აირჩია.

ყოველ ფილმში — იქნება ეს მიხეილ ჯავახიშვილის დრამის “უპატრონოს” ეკრანიზაცია “ნუცა” (1971), იგავური განზოგადების პრინციპზე აგებული, ტრაგიკულ ეპოქათა ალეგორიული რეკონსტრუქციები “XIX საუკუნის ქართული ქრონიკები” (1978) და “გზა შინისაკენ” (1981), თუ თანამედროვე მასალზე შექმნილი “საფეხური” (1986) და “მიახლოება” (1989), სადაც ესთეტიკურად სრულყოფილი პირობითი სამყარო აბსურდამდეა მიყვანილი — რეჟისორი ზოგადსაკაცობრიობო თემებისა და პრობლემების ღრმა, ფილოსოფიურ გააზრებას მხოლოდ კინემატოგრაფიული, პლასტიკური საშუალებებით აღწევს. თხრობის ასკეტური სტილი, შენელებული რიტმი, გამოსახულების არაჩვეულებრივი ფოტოგრაფიულობა, ძუნწი, მკაფიო დეტალებით სიღრმისეულ შრეებში წვდომის უნარი და სხვა მხატვრული ნიშნები ანიჭებენ ალექსანდრე რეხვიაშვილის კინოსამყაროს იმ სტილისტურ სრულყოფას, რომელიც რეჟისორის ესთეტიკურ პრინციპად შეიძლება მივიჩნიოთ.

წლების განმავლობაში რეჟისორები ნელი ნენოვა და გენო წულაია ნაყოფიერად მუშაობდნენ საბავშვო კინოს ჟანრში, რომელსაც საფუძველი ჯერ კიდევ 20-იან წლებში, მუნჯი კინოს პერიოდში ჩაეყარა. ეს ტრადიცია გაგრძელდა კონსტანტინე პიპინაშვილის ფილმში “ქაჯანა” (1941). 1962 წელს კი, მერაბ კოკოჩაშვილმა დადგა ერთ-ერთი საუკეთესო ქართული საბავშვო ფილმი “არდადეგებზე”. მალე მერაბ კოკოჩაშვილმა მიხეილ ჯავახიშვილის მოთხრობის, “მუსუსის” ეკრანიზაციას მიმართა და იუმორით გახსნა ეროვნული ხასიათები მოკლემეტრაჟიან სურათში “მიხა” (1965). შემდეგში რეჟისორის შემოქმედების მნიშვნელოვანი თემა გახდა პიროვნების სამყაროსთან, საზოგადოებასთან ურთიერთობის რთული, წინააღმდეგობრივი დამოკიდებულების კვლევა. ქართული კინოს ერთ-ერთი საუკეთესო ფილმის “დიდი მწვანე ველის” (1967) გმირის დრამატიზმი თანამედროვე ცხოვრების რიტმთან დაპირისპირებიდან, ადამიანსა და ბუნებას შორის ორგანული კავშირების რღვევიდან მომდინარეობს. რეჟისორის დამსახურებაა, რომ მსახიობ დოდო აბაშიძის მიერ შექმნილი მწყემსი სოსანას სახე ქართული კინოსათვის იშვიათი ფსიქოლოგიური სიღრმითა და ჰარმონიულობით გამოირჩევა. მართლაც, ქართულ კინოში ძნელად მოიძებნება სხვა ფილმი, სადაც ადამიანი ასე სრულად იყოს გააზრებული და გახსნილი. პოეტური და იგავური ფორმებით, ეროვნული ხასიათის თავისებურებათა კვლევით გატაცებულ ავტორთა შემოქმედებაში, სამწუხაროდ, ჯეროვანი ადგილი არ ეთმობოდა გმირის შინაგანი სამყაროსა და სულიერი მდგომარეობის წარმოჩენას, მის ფსიქოლოგიურ დახასიათებასა და ანალიზს. ამ მხრივ “დიდი მწვანე ველი”, შეიძლება ითქვას, რომ ბედნიერი გამონაკლისია. ერის კულტურული მემკვიდრეობისადმი ზნეობრივი დამოკიდებულებისა და პასუხისმგებლობის საკითხია წამოჭრილი მ.კოკოჩაშვილის მომდევნო ფილმში “ცხელი ზაფხულის სამი დღე” (1981), რომლის ლოგიკურ გაგრძელებად შეიძლება ჩაითვალოს სატელევიზიო დოკუმენტური ფილმები “გზა” (1981) და “ქართული ფენომენი” (1992), რომლებშიც რეჟისორი ქართველი ერის მრავალსაუკუნოვან ისტორიასა და სულიერ ღირებულებათა სიმდიდრეზე მოგვითხრობს. მერაბ კოკოჩაშვილის ბოლო ნამუშევრებია — სრულმეტრაჟიანი მხატვრული ფილმი “ნუცას სკოლა” (2000), მოკლემეტრაჟიანი ვიდეოფილმები: “ვარიაცია ოტელოს თემაზე” (2004) და “უსუი” (2005).

მასალისადმი პირადულმა დამოკიდებულებამ მნიშვნელოვნად განსაზღვრა რეჟისორი ქალის, ლანა ღოღობერიძის შემოქმედება. მის პირველ მხატვრულ ფილმში “ერთი ცის ქვეშ” (1961) გაერთიანებულია სამი ნოველა, რომლებშიც XX საუკუნის სხვადასხვა პერიოდის ქართველ ქალთა სახეებია მოცემული. ქალის ხასიათის, მისი ბედისა და დანიშნულების კვლევის სიღრმით ჭეშმარიტად “ქალური” ფილმია “რამდენიმე ინტერვიუ პირად საკითხებზე” (1978), სადაც მსახიობმა სოფიკო ჭიაურელმა შესანიშნავად გადმოსცა ავტორის ლირიკული ინტონაცია და ფსიქოლოგიურად დამაჯერებლად გახსნა გმირის რთული, უკომპრომისო ხასიათი. ქალისა და დრამატული სამყაროს ურთიერთდამოკიდებულების კვლევის — თავისი მუდმივი თემის ერთგული რჩება ლანა ღოღობერიძე ფილმებშიც: “დღეს ღამე უთენებია” (1983), “ორომტრიალი” (1986) და “ვალსი პეჩორაზე” (1992).

ქართულ კინოში თაობათა მემკვიდრეობითობის ტრადიციამ პირდაპირი გამოხატულება პოვა მამა-შვილის შოთა მანაგაძისა (“საბუდარელი ჭაბუკი” 1957, “კეთილი ადამიანები”, 1961; “ხევსურული ბალადა”, 1965; “წუთისოფელი”, 1971) და ნოდარ მანაგაძის (“ამბავი ივანე კოტორაშვილისა”, 1974; “ამაღლება”, 1977; “გაზაფხული გადის”, 1983; “ეი, მაესტრო”, 1987; “ნათლისღება”, 1994; “ანგელოზის გადაფრენა”, 2000) შემოქმედებაში.

ერის კულტურული საგანძურისა და ქართული სიმღერის მიმართ სიყვარულითაა გამსჭვალული რეჟისორ სოსო ჩხაიძის ფილმები “ძველი ქართული საგალობლები” (1971) და “შვიდკაცა” (1992). მხატვრული სახის დოკუმენტური ხერხებით შექმნის საოცარი უნარი გამოავლინა სოსო ჩხაიძემ, აგრეთვე, სატელევიზიო ფილმში “თუში მეცხვარე” (1977), სადაც ავტორმა უარი თქვა მოგონილ კონფლიქტზე და გმირთა სულიერი სილამაზე, ბუნებასთან შინაგანი კონტაქტი მათ ყოველდღიურ საქმიანობაში, ცხოვრებისეულ სიმართლეში დაგვანახა.

ქართული კინოსათვის ახალი სტილისტიკური მიმართულების, “რეტროს” სტილის ელემენტები შეიმჩნევა ლიანა ელიავას (“სინემა”, 1978), ქეთი დოლიძის (“კუკარაჩა”, 1982) ფილმებში. ამ ტენდენციამ განსაკუთრებით საინტერესო სახე მიიღო ირაკლი კვირიკაძის სურათში “მოცურავე” (1981), სადაც ავტორი, ეყრდნობა რა წარსულის მასალას, იგავის სახით გადმოგვცემს სტალინური ეპოქისათვის დამახასიათებელ აბსურდულ, წინააღმდეგობრივ პერიპეტიებს. ასევე აღსანიშნავია ნანა ჯორჯაძის კინემატოგრაფიული ნაწარმოებები: “რობინზონიადა, ანუ ჩემი ინგლისელი პაპა” (1986), “შეყვარებული კულინარის 1001 რეცეპტი” (1996), “ზაფხული, ანუ 27 დაკარგული კოცნა” (2000).

ქართულ კინოში განსაკუთრებული ადგილი უკავია რეჟისორ რეზო ესაძის შემოქმედებას. მისი ფილმები: “ერთი ნახვით შეყვარება” (1977), “ნეილონის ნაძვის ხე” (1985), “ჭერი” (2004) ორიგინალური კინემატოგრაფიული აზროვნებით გამოირჩევა და “ინტელექტუალური კინოს” შესანიშნავ ნიმუშებს წარმოადგენს.

კლასიკური ლიტერატურის საუკეთესო ეკრანიზაციათა რიცხვს ეკუთვნის გელა კანდელაკის ფილმი “უბედურება” (1979), რომელიც რეჟისორმა დავით კლდიაშვილის პროზის მიხედვით გადაიღო.

კინოსტუდია “ქართულ ფილმში” შექმნა თავისი უკანასკნელი ფილმები “ლეგენდა სურამის ციხეზე” (დოდო აბაშიძესთან ერთად, 1984) და “აშუღ-ყარიბი” (1988) შესანიშნავმა ხელოვანმა სერგო ფარაჯანოვმა, რომლის უნიკალური ხელოვნება აღმოსავლური კულტურის ტრადიციებიდან და თბილისური ფოლკლორიდან იღებს სათავეს.

დიდი პოპულარობით სარგებლობდა გიგა ლორთქიფანიძისა და გიზო გაბესკირიას მრავალსერიიანი ფილმი “დათა თუთაშხია” (1975-1978; ჭაბუა ამირეჯიბის ამავე სახელწოდების რომანის ეკრანიზაცია), სადაც მსახიობმა ოთარ მეღვინეთუხუცესმა შესანიშნავად შეასრულა სიმართლისათვის მებრძოლი აბრაგის როლი.

კონსტანტინე გამსახურდიას რომანების ეკრანიზაციას წარმოადგენს ფილმები: “დიდოსტატის მარჯვენა” (რეჟ. ვახტანგ ტაბლიაშვილი და დევი აბაშიძე, 1970) და “მთვარის მოტაცება” (რეჟ. თამაზ მელიავა, 1973).

სატელევიზიო ფილმების სტუდიაში შეიქმნა მხატვრულად საინტერესო ნაწარმოებები: ბუბა ხოტივარის “ლაზარე” (1973), მიხეილ კალატოზიშვილის “კავკასიელი ტყვე” (1975), დიმიტრი ბათიაშვილის “არასერიოზული კაცი” (1980), გია მატარაძის “შვიდი მოთხრობა პირველ სიყვარულზე” (1981), გიორგი ლევაშოვ-თუმანიშვილის “ათოვდა ზამთრის ბაღებს” (1985).

კინოდოკუმენტალისტიკაში აღსანიშნავია დ.აბაშიძის, ნ.ჟუჟუნაძის, ი.კანდელაკის, გ.ასათიანის, გ.ჟვანიას, გ. ჭუბაბრიას, მ.გაგუას, ლ.ბაქრაძის და სხვათა ნამუშევრები, აგრეთვე, გურამ პატარაიას ფილმები “რუსთაველის ნაკვალევზე” (1968) და “შორია გურჯისტანამდე” (1970), რეზო თაბუკაშვილის კინოდიალოგიები “ქართველები იტალიაში” (1980) და “მთანი მაღალნი” (1981).

ქართული კინოს ჭეშმარიტი “ვარსკვლავია” ნიჭიერი მსახიობი ლეილა აბაშიძე. მის მიერ შესრულებული როლები ფილმებში — “ქაჯანა” (რეჟ.კ.პიპინაშვილი, 1941), “ჭრიჭინა” (რეჟ.ს.დოლიძე, 1953), “აბეზარა” (რეჟ.ნ.სანიშვილი, 1956), “მაია წყნეთელი” (რეჟ. რ. ჩხეიძე, 1959), “შეხვედრა წარსულთან” (რეჟ.ს.დოლიძე, 1966), “შეხვედრა მთაში” (რეჟ.ნ.სანიშვილი, 1967), “ორომტრიალი” (რეჟ.ლ.ღოღობერიძე, 1989) — დღესაც დიდი მოწონებით სარგებლობს.

ასევე, დიდი პოპულარობით სარგებლობდნენ მსახიობები ლია ელიავა და ოთარ კობერიძე, მომხიბვლავი გარეგნობის ცოლ-ქმარი, რომლებიც პარტნიორობას უწევდნენ ერთმანეთს ეროვნულ-პატრიოტულ თემაზე შექმნილ ფილმებში: “ბაში-აჩუკი” (რეჟ. ლ. ესაკია, 1956) და “მამლუქი” (რეჟ.დ.რონდელი, 1958), აგრეთვე მონაწილეობდნენ სურათებში: “ქალის ტვირთი” (რეჟ.ნ.სანიშვილი, 1957), “შეწყვეტილი სიმღერა” (რეჟ.ნ.სანიშვილი, 1960), “ზღვის შვილები” (რეჟ.კ.პიპინაშვილი, 1964), “ქალაქი ადრე იღვიძებს” (რეჟ.ს.დოლიძე, 1967).

დასამახსოვრებელი სახეები შექმნა მსახიობმა დოდო აბაშიძემ რეჟისორების გუგული მგელაძისა (“სინათლე ჩვენს ფანჯრებში”, 1969; “ფესვები”, 1987) და დევი აბაშიძის (“ყვარყვარე”, 1978) ფილმებში.

1972 წელს მნიშვნელოვანი მოვლენა მოხდა ქართული კინოს ისტორიაში. კინოფაკულტეტი გაიხსნა საქართველოს შოთა რუსთაველის სახელობის სახელმწიფო თეატრალურ ინსტიტუტში, რომელიც შემდგომში თეატრისა და კინოს სახელმწიფო უნივერსიტეტად გარდაიქმნა.

ქართული კინოსკოლის აღზრდილებმა, საერთოდ 80-90 წლების თაობათა რეჟისორებმა, ახალი სუნთქვა, ახალი პრობლემები და სამყაროს ახალი ხედვა მოიტანეს ქართულ კინოში.

ორიგინალური კინოაზროვნებითა და ავტორისეული მსოფლმხედველობით გამოირჩევიან რეჟისორები: თემურ ბაბლუანი (“ბეღურების გადაფრენა”, 1980; “ძმა”, 1982; “უძინართა მზე”, 1992), გოდერძი ჩოხელი (“ადგილის დედა”, 1978; “ბაკურხეველი ხევსური”, 1980; “ადამიანთა სევდა”, 1984; “ცოდვის შვილები”, 1989; “სამოთხის გვრიტები”, 1997; “ლუკას სახარება”, 1998; “მიჯაჭვული რაინდები”, 1999), ალეკო ცაბაძე (“ლაქა”, 1985; “ღამის ცეკვა”, 1991; “მარტოობის ორდენის კავალერი”, 1999), დიტო ცინცაძე (“დახატული წრე”, 1988; “სტუმრები”, 1991; “ზღვარზე”, 1993; “უიღბლო მკვლელები”, გერმანია, 2001; “გასროლის შიში”, გერმანია, 2003), “კაცი საელჩოდან” (2006), “მედიატორი” (2008), ლევან ზაქარეიშვილი (“მამა”, 1983; “თემო”, 1987; “ისინი”, 1992; “თბილისი-თბილისი”, 2005), ნანა ჯანელიძე (“ოჯახი”, 1985; “იავნანა”, 1994; “მშრალი ხიდის სიზმრები”, 2003; “საშობაო საჩუქარი”, 2005), დათო ჯანელიძე (“დედუნა”, 1985; “მდგმურები”, 1990; “ციხესიმაგრე”, 1993; “მეიდანი-სამყაროს ჭიპი”, 2004), კახა მელითაური (“ახალი წელი”, 1982, დათო შენგელიძესთან ერთად; “როგორც ლურჯა ცხენები”, 2004, თინა მენაბდესთან ერთად), ტატო კოტეტიშვილი (“ანემია”, 1987), ერეკლე ბადურაშვილი (“ავტოპორტრეტი”, 1983; “ცოდვის დღესასწაული”, 1990; “თბილისი ჩემი სახლია”, 1994; “კიდევ ერთი ქართული ისტორია”, 2004), ლევან ღლონტი (“დღე”, 1990; “ხახვის ცრემლები”, 2002), ზაზა ხალვაში (“იქ, ჩემთან”, 1990; “მიზერერე”, 1996), გიო მგელაძე (“არა, მეგობარო”, 1993; “ატუ-ალაბა”, 1995; “ტიბეტი”, 2001), ლევან ანჯაფარიძე (“ორმაგი სახე”, 1997; “არის ასეთი ქვეყანა”, 2004), გიორგი ხაინდრავა (“ოცნებების სასაფლაო”, 1997), ზაზა ურუშაძე (“მათთვის, ვინც მამამ მიატოვა”, 1991; “აქ თენდება”, 1998; “სამი სახლი”, 2008), მერაბ თავაძე (“ხვეული კიბით”, 2001), ლევან თუთბერიძე (“ნაზარეს უკანასკნელი ლოცვა”, 1989; “წარსულის აჩრდილები”, 1996; “მოგზაურობა ყარაბაღში”, 2005) და სხვ.

რომანტიკული განზოგადებისა და პოეტური ფორმებისადმი სწრაფვამ, რამაც 60-70-იანი წლების რეჟისორთა ძალისხმევით, ქართული კინოს ფენომენი შექმნა, ახალი თაობის ავტორთა შემოქმედებაში თანდათან ადგილი დაუთმო თანამედროვეობის პრობლემებისა და გმირთა ხასიათების დრამატულ გააზრებასა და მკაცრ, ხშირ შემთხვევაში, ნატურალისტურ სტილისტიკას.

ეს ტენდენცია, განსაკუთრებით, უკანასკნელ ათწლეულში გამოიკვეთა, თუმცა, ამ პერიოდის კინოპროდუქციის ანალიზისას გასათვალისწინებელია მწვავე პოლიტიკური ფონი, ცხოვრების ყველა სფეროში არსებული ტოტალური კრიზისი, რამაც შესამჩნევად შეაფერხა კინოპროცესის განვითარება. სახელმწიფომ ვეღარ უზრუნველყო კინოწარმოება სათანადო მატერიალური მხარდაჭერით, უსახსრობის გამო ცალკეულ ფილმებზე მუშაობა წლების განმავლობაში ჭიანურდებოდა. მრავალი კინემატოგრაფისტი საერთოდ ჩამოშორდა შემოქმედებით პროცესს. თუმცა, მსოფლიო კინოს ისტორიიდან ცნობილია, რომ ანალოგიური სიტუაციები ხშირად “ახალი ტალღების” შემოჭრის წინაპირობა გამხდარა. სამწუხაროდ, ჩვენში პოლიტიკურ-ეკონომიკური კრიზისი და შემოქმედებითი საქმიანობა, უმეტესწილად, პირდაპირ დამოკიდებულებაში აღმოჩნდა.

დაბოლოს, მართალია, გასული საუკუნის 90-იანი წლების ქართულ კინოში არ დაწყებულა აღმავლობა, მაგრამ დროის ზოგადი განწყობისა და ატმოსფეროს ფიქსაციის თვალსაზრისით, იგი საკმაოდ საგულისხმო სურათს გვთავაზობს, ათწლეულის განმავლობაში შექმნილი კინოპროდუქციის ეკლექტიკურ სიჭრელეში მაინც იკვეთება გარკვეული ტენდენციები, საერთო სიმპტომატური ნიშნები. კერძოდ, როგორც უკვე ითქვა, 90-იანი წლების ქართული კინო თანდათანობით შორდება პოეტურ-იგავურ ფორმებს, რომანტიკული, “შერეკილი” გმირების ადგილს თითქმის მთლიანად იკავებენ კონკრეტული სოციუმის, მეტწილად კი ე.წ. “ფსკერის” წარმომადგენლები და ამ პერიოდის კინოპროდუქცია ძირითადად განწირულობის, დაბნეულობის, შიშის, ტოტალური ქაოსის შეგრძნებით ხასიათდება.

ძნელია ამ მოკლე მიმოხილვაში ქართული კინოს საუკუნოვანი ისტორიის მანძილზე შექმნილი კინოპროდუქციის სრული გაანალიზება. მით უმეტეს, რომ მასალა სრულიად არაერთგვაროვანია თემატიკის, ჟანრის, მსოფლმხედველობითი თუ ესთეტიკური ორიენტაციის თვალსაზრისით.

იმედი ვიქონიოთ, რომ ქართული კინემატოგრაფი სწორედ ამ არაერთგვაროვნებასა და წარსულის საუკეთესო ტრადიციებში მონახავს ძალებს განახლებისა და განვითარებისათვის.

წერილი დასტამბულია შოთა რუსთაველის თეატრისა და კინოს უნივერსიტეტის ნარკვევების კრებულში “ქართველი კინორეჟისორები” (ნაწილი II)2007 წელს.

ქართული კინოს შესახებ ფოტომასალის მოწოდებისათვის “კინემა” მადლობას უხდის საქართველოს კინემატოგრაფისტთა კავშირის მუზეუმს და პირადად ქალბატონ აზა დუნდუას.

 ქეთი ტრაპაიძე

სად კეთდება ქართული ფილმი

ქართული კინო გარდაქმნის ურთულეს გზას გადის. დღეს ეს საყოველთაოდ ცნობილი ფაქტია, თუმცა გარდაქმნა მრავალმხრივ შეიძლება გავიაზროთ. კრიზისი, რომელმაც წარმოებას და მხატვრულ ღირებულებებს თანაბრად შეუტია, დღეს თანამედროვე სამყაროს ზოგადმა პირობითობამ უნდა ჩაანაცვლოს. ჩვენ ამ საკითხის რამდენიმე მნიშვნელოვანი კომპონენტის გამორკვევა დავისახეთ მიზნად. სააქციო საზოგადოება “ქართული ფილმის” დირექტორის მოადგილესთან, არჩილ მენაღარიშვილთან საუბრისას, ყურადღება ძირითადად კომპანიის საერთო მიზნებსა და, ამოცანებზე გავამახვილეთ. “ქართულ ფილმში” მომხდარმა ცვლილებებმა უამრავ კითხვას გასცა პასუხი და თუმცა ჩვენთვის უმთავრესი მაინც ადგილობრივი წარმოების შედეგებია, რა თქმა უნდა, ქართული კინოწარმოება ჯერჯერობით მოსამზადებელ და გარდამავალ ეტაპზეა. როგორც ჩანს, მასზე, როგორც ხელოვნების და წარმოების ერთიან დარგზე, ზუსტად აისახებოდა და კვლავაც აისახება ყოველივე, რაც ქვეყანამ გამოიარა. ვისაუბრეთ ამჟამად მოქმედ ერთობლივ პროექტებსა და პერსპექტივებზე, რაც არჩილ მენაღარიშვილმა მაქსიმალურად კონკრეტული და სახიერი ფორმით წარმოგვიდგინა.

ქეთი ტრაპაიძე — როგორ დაიწყო ფაქტობრივად უმოქმედო სტუდიის “ქართული ფილმის” მატერიალური და ფუნქციონალური რეორგანიზაცია?

არჩილ მენაღარიშვილი — კინოსტუდია “ქართული ფილმი”, მოგეხსენებათ, ძალიან დიდი ხანი იყო სავსებით უმოქმედო. მას შემდეგ, რაც ჩვენმა ჯგუფმა (დათო ცინცაძე, გოგა დავარაშვილი, თამარ ფოცხიშვილი, არჩილ მენაღარიშვილი და სხვ. – ქ.ტ.)1 გადაწყვიტა ამ პრობლემის შეძლებისდაგვარად კარდინალურად გადაწყვეტა, ბევრი კონსულტაცია გავიარეთ. ეს შრომატევადი, რთული და, რაც არანაკლებ მნიშვნელოვანია, მრავალი სხვადასხვა პრობლემით მოცული საქმე აღმოჩნდა. საბოლოოდ შეიქმნა ისეთი ტიპის პროექტი, რომელიც შესაძლებელს გახდიდა სტუდიის ფუნქციონირებას საერთაშორისო სტანდარტების შესაბამისად. სხვაგვარად მის არსებობას საბოლოოდ გამართლებულს ვერ დავარქმევდით, რადგან კვლავ ვერ დავაღწევდით თავს წარმოების ჩავარდნის საფრთხეს.

ხსენებული პროექტი ჯგუფმა სახელმწიფო სტრუქტურას შესთავაზა. თავდაპირველად სამეთვალყურეო საბჭოც შეიქმნა (გოგა დავარაშვილი, თამარ ფოცხიშვილი, მე), რომელმაც მაშინვე შეიმუშავა და პრაქტიკულად გაიარა ყველა ოფიციალური იურიდიული პროცედურა, რაც ასეთ დროს აუცილებელია. სხვადასხვა ეტაპზე სიახლეები იჩენდა თავს. აღმოჩნდა, რომ საქართველოში 90-მდე კინოთეატრი რეესტრში რეგისტრირებული არც ყოფილა. ეს პროცესი თითქმის დავასრულეთ. ვესაუბრეთ კინოთეატრების ხელმძღვანელებს, შევისწავლეთ რეალურად არსებული სურათი და გავარკვიეთ ყველა უთანხმოება. რასაკვირველია, ამას გარკვეული დრო და პროცედურები დასჭირდა. 2010—2011 წლებისათვის დამთავრდება კინოთეატრების ძირითადი ნაწილის რეაბილიტაცია. თუმცა აქვე უნდა დავამატო, რომ ზოგადი ტენდენცია, რომელიც მთელს მსოფლიოში შეინიშნება, კინოთეატრის პირველად ფუნქციას კი არ ზრდის, არამედ პირიქით... როგორც წესი, კინოფილმის დემონსტრირებისთვის განკუთვნილი დარბაზები, კარგა ხანია, უამრავ სხვა დანიშნულებასაც ითავსებს. ამიტომ, რეალური სიტუაციიდან და სოციუმის არაერთგვაროვანი მოთხოვნილებიდან გამომდინარე, 500-კაციანი დარბაზის მაგივრად, შეიძლება მივიღოთ ორი 100-კაციანი დარბაზი, სადაც იქნება სხვა გასართობი საშუალებებიც. როგორც თავიდანვე აღვნიშნე, ეს უკვე მსოფლიოში აპრობირებული და საინტერესოდ დანერგილი მოვლენაა...

ქ.ტ. — რა ეტაპზეა ამჟამად სააქციო საზოგადოება როგორც წარმოება და როგორც იურიდიულად მოქმედი ორგანიზაცია?

ა.მ. — სააქციო საზოგადოების 2/3 წილი ეკუთვნის სახელმწიფოს, ხოლო მისი 1/3 აქციონერთა ჯგუფის — სტუდიის თანამშრომელთა საკუთრებაა. ჩვენ თავიდანვე აქტიურად დავიწყეთ მთავარი მიზნების განხორციელება. ერთ-ერთი პირველი ნაბიჯი სტუდიის ტექნიკური გადაიარაღება იყო, რაც ჯერაც არ დასრულებულა. დამეთანხმებით, ალბათ, ამის გარეშე, არცერთი თანამედროვე სტუდიის არსებობა, თუნდაც საწყის საფეხურზე, არ შეიძლება იყოს სრულფასოვანი. დაუზოგავად ვცდილობთ “ქართული ფილმი” გადავიდეს საკუთარ წარმოებაზე. ამჟამად პირველ სართულზე ვამზადებთ კოსტიუმებისა და რეკვიზიტის შემნახველ ბაზას. აქვე განთავსდება მოქმედი ტექნიკის შემნახველი ბაზა, სამკერვალო და სამრეცხაოც. ჩვენი ამოცანაა, მეორე სართულზე ფუნქციონირებდეს 2-3-წლიანი სკოლა ტექნიკური და მეორადი პროფესიებისათვის, რომელიც საკუთარ კურსდამთავრებულებს “ქართულ ფილმში” დაასაქმებს. ეს, ზოგადად, ქართული კინოს პრობლემაა. აუცილებელია ახალგაზრდები დავაინტერესოთ. დაიწყო მოლაპარაკება თეატრისა და კინოს ინსტიტუტთან, რათა სტუდენტებმა პირველადი პრაქტიკა გაიარონ ამ პროფესიების ტექნიკის ასათვისებლად. უნდა გაიმართოს სარეკლამო-გაცნობითი კამპანია და შედეგად წარჩინებული სტუდენტები მომზადდებიან ისეთი პროფესიისათვის, როგორიცაა, მაგალითად, გამნათებელი — ვფიქრობ, მსგავსი ჩანაფიქრი გაამართლებს.

ქ.ტ. — როდის დასრულდება აუცილებელი ეტაპი, ე. ი. ტექნიკური გადაიარაღება და რომელი პროექტების რეალიზების პროცესი მიმდინარეობს ამჟამად?

ა.მ. — ტექნიკური გადაიარაღება უნდა დასრულდეს 2009 წელს. ამჟამად ხდება სტუდენტური პროექტის რეალიზება. კომპანია “სინეტეკი”, “ქართული ფილმი”, კინოცენტრი, სამხატვრო აკადემია და თეატრისა და კინოს უნივერსიტეტი ერთობლივად ვმუშაობთ ამაზე. ჩვენი მხრიდან სტუდენტები უზრუნველყოფილი არიან კამერით და ელექტროვერსიის ჩაწერით. რაც შეეხება თაობას, რომელსაც დიდი ხანია სათქმელი დაუგროვდა — მათთვის დაწყებულია კიდევ ერთი პროექტი სახელწოდებით “ჯარისკაცის მამა” (რეზო ჩხეიძის ხელმძღვანელობით). პროექტი მოიცავს 10 სერიას და თითოეული მათგანი თემატურად უპასუხებს 10 მცნებას. ამ ეტაპზე ჩვენ პრაქტიკულად ორიენტირებული ვართ “კოპროდუქციაზე” (იგივე ერთობლივ პროდუქციაზე), მაგალითად, ზაზა ურუშაძისა და ლევან თუთბერიძის ფილმების შექმნაში მივიღეთ მონაწილეობა. მიმდინარეობს მუშაობა აზერბაიჯანულ პროექტზე, სადაც მნიშვნელოვანი ფუნქციით — კამერით, ლაბორატორიით, ცოცხალი რესურსით ვმონაწილეობთ. თემატიკა და იდეა აზერბაიჯანულ მხარეს ეკუთვნის. ამას გარდა, პროექტი სწორ მარკეტინგულ მიზნებსაც ემსახურება. ვთანამშრომლობთ ერთ-ერთ სომხურ პროექტშიც. იქაც დაწყებულია მხატვრული ფილმის გადაღება, მხოლოდ ეს არ არის კოპროდუქცია და მასში ქართული მხარე მონაწილეობს ტექნიკით. სხვათა შორის, საბოლოო შეთანხმებას აზერბაიჯანელ კოლეგებთან კანში მივაღწიეთ.

გარდა ამისა, სექტემბერში ვგეგმავდით ბოლივუდის წარმომადგენლის მოწვევას საქართველოში, კერძოდ, სააქციო საზოგადოება “ქართულ ფილმში”. ნიუ-იორკის კინოსკოლასთან თითქმის მიღწეული იყო შეთანხმება ჩვენთან ტრენინგების ჩატარებასთან დაკავშირებით. სექტემბრის პერსპექტივები, მოგეხსენებათ, დროებით შეჩერდა, უფრო სწორად, მხოლოდ დროში გადაინაცვლა და ამის მიზეზი ჩვენს ქვეყანაში აგვისტოში განვითარებული მოვლენები იყო. მთლიანობაში კი, “ქართული ფილმი” მთელი დატვირთვით აგრძელებს მუშაობას და, იმედი გვაქვს, რომ ხუთიოდე წლის შემდეგ ეროვნული კინო შეძლებს საკუთარი პოტენციალის ბოლომდე რეალიზებას.

ქ.ტ. — გმადლობთ. ვფიქრობ, ამგვარი ინფორმაცია არა მხოლოდ საინტერესოა ჩვენი მკითხველისთვის, არამედ ნათლად და ზუსტად ასახავს იმ პერსპექტივას, რომელიც ქართულ კინოწარმოებაში იბადება.

ქეთი ტრაპაიძე

უცხოელი პარტნიორები ქართულ კინოწარმოებაში

“კინემას” თხოვნით კინომცოდნე ქეთი ტრაპაიძე შეხვდა ობერჰაუზენის მოკლემეტრაჟიანი ფილმების საერთაშორისო ფესტივალის წარმომადგენელს ქრისტიანე ბიუხნერს და საქართველოში გოეთეს ინსტიტუტის დირექტორს ვერნერ ვიოლს. საუბრისას გაირკვა უცხოელი სტუმრების ვიზიტის ძირითადი მიზნები.

ქეთი ტრაპაიძე — როგორია ქართულ კინოსამყაროსთან თქვენი ურთიერთობის ამჟამინდელი ფორმა და ზოგადად პრინციპი, თქვენი ჩამოსვლის ძირითადი ფუნქცია და მიზანი?

ქრისტიანე ბიუხნერი — ჩვენი ფესტივალი, ესე იგი ობერჰაუზენის მოკლემეტრაჟიანი ფილმების ფესტივალი, ღიაა უამრავი ქვეყნის წარმომადგენელთათვის. ზოგადი სურათის შესაქმნელად საინტერესოა ყველა ქვეყნის მიერ წარმოდგენილი ფილმები. მე პირადად პასუხისმგებელი ვარ პოსტსაბჭოთა ქვეყნების ფილმების არჩევანზე. ბოლოს ხუთი წლის წინ ვიყავი რეგიონში (იგულისხმება სომხეთი, საქართველო, აზერბაიჯანი) და ამის შემდეგ ხშირად ვისმენდი საუბარს იმაზე, თუ რამდენი რამ შეიცვალა, რომ იღებენ უფრო მეტ ფილმს და სხვ. ეს ცვლილებები ხორციელდება კონკრეტულად საქართველოშიც. ის, რომ ნებისმიერი ტენდენცია აისახება კინემატოგრაფზე, ფაქტია. მე მინდოდა გამეგო და დამეკონკრეტებინა, მართალია ეს თუ არა, თუ სხვა მოვლენებთან გვაქვს საქმე. გადავწყვიტე კვლავ ჩავსულიყავი აზერბაიჯანში, სომხეთსა და საქართველოში. ჯერჯერობით ორი დღეა, რაც აქ ვარ და ის, რომ კინემატოგრაფიული გარემო განსხვავებულია, ცხადია, თუმცა ჩემი მიზანია ამ ეტაპზე რაც შეიძლება მეტი კონტაქტი დავამყარო, ვნახო ნამუშევრები და გავეცნო გარემოს.

ქ. ტ. — თქვენი აზრით, რამდენად შეიძლება ამჟამად გრძელვადიან პერსპექტივებზე საუბარი?

ქ. ბ. — საქართველოსა და კავკასიის ქვეყნებში ჩემი ჩამოსვლის კონკრეტული მიზანი, რომელიც უკვე ვახსენეთ, არის ის, რომ ნათლად წარმოვაჩინოთ ჩვენი კინოფესტივალი. ეს პერსპექტივების წინაპირობაა, ვინაიდან მაქსიმალურად ბევრი და მნიშვნელოვანი კონტაქტი რეჟისორებთან, კინომწარმოებლებთან, ვიდეობაზართან, სტუდიებთან, მოგვცემს იმის საშუალებას, რომ გავეცნოთ სწორედ იმ პროდუქციას, რომელიც მათ შექმნეს და მათგან აირჩევა ობერჰაუზენის მოკლემეტრაჟიანი ფილმების ფესტივალში მონაწილეობისთვის.

ქ. ტ. — ბუნებრივია, საქართველოში არსებული სიტუაცია ყველაფერზე აისახებოდა. ეროვნულმა კინომ გადაიტანა როგორც მატერიალური, ისე თემატური კრიზისი და ის, რაც ამ პერიოდს უნდა მოჰყვეს, ნათელ სურათს უნდა ქმნიდეს კინოში არსებული პოტენციალის შესახებ. თქვენ როგორ ფიქრობთ, ერთი შეხედვით, რა ეტაპს მიუახლოვდა კინო ჩვენს ქვეყანაში?

ქ.ბ. — ის, რომ ქვეყანაში მძიმე სინამდვილე განსაზღვრავდა ბევრ რამეს, ასევე განსაზღვრავდა ზედმეტ რეალობას კინოშიც. სურათი, ალბათ, იცვლება და სააქციო საზოგადოება “ქართული ფილმის” დათვალიერებისას ასეთი შთაბეჭდილება რჩება. ვნახოთ, რა შედეგს ვიხილავთ. კიდევ ერთხელ მინდა გავამახვილო ყურადღება: ობერჰაუზენის ფესტივალის კარი ღიაა. მასში მონაწილეობისთვის მისაღებია როგორც მოკლემეტრაჟიანი, მხატვრული და დოკუმენტური ფილმები, ისე ვიდეოფილმები, ვიდეოკლიპები, მუსიკალური კლიპები, ანიმაციური ფილმები. არეალი საკმაოდ დიდია.

ვერნერ ვიოლი — გოეთეს ინსტიტუტის მხრიდან, მინდა დავამატო, რომ მომავალ წელს გვაქვს საინტერესო პროექტი სახელწოდებით “89-09”. ფილმები შეიქმნება იმაზე, თუ რა შეიცვალა ამ ათი წლის განმავლობაში ადამიანებში, ქვეყანაში და ოთხ რეჟისორს მიეცემა შესაძლებლობა გადაიღოს ოთხი სხვადასხვა ფილმი ამ თემასთან დაკავშირებით.

ქ.ტ. — როგორც ვხედავთ, შესაძლებლობები და მიზნები საკმაოდ საინტერესო შთაბეჭდილებას ტოვებს. ჩვენ გულდასმით დავათვალიერეთ ახლად აღჭურვილი და ჯერ კიდევ ტექნიკური გადაიარაღების პროცესში მყოფი სტუდიის შენობა, რომელიც წარმოების რეალურ პერსპექტივაზე მეტყველებს. მოვისმინეთ როგორც მასპინძლების, ისე პოტენციური პარტნიორების აზრი და ვიხილეთ გზა, რომელიც უკვე დაწყებულ და არსებულ პროექტებამდე მისასვლელად განვლო სტუდიის ამჟამინდელმა შემადგენლობამ. ქართული კინოს საკმაოდ არაერთგვაროვანი ისტორიული სინამდვილის გათვალისწინებით და თანამედროვე სამყაროსთან ინტეგრირების აუცილებლობიდან გამომდინარე, ის, რაზეც ზემოთ ვისაუბრეთ, დღეს რეალურ პერსპექტივებზე მეტყველებს.

1 _ჟურნალში დათო ცინცაძის და გოგა დავარაშვილის ნაცვლად უნდა იკითხებოდეს: დავით ნაცვლიშცილი, კიბა დავარაშვილი და შემდგომ როგორც ტაქსტშია. ჟურნალის რედაქცია ბოდიშს იხდის დაშვებული შეცდომისათვის. 

  ლელა ოჩიაური

“დამოუკიდებელი კინოპროექტი” 100 წლის სივრცის დამოუკიდებლად

გარღვევის ახალ ფორმას ამკვიდრებს

ჩვენ ბევრს ვსაუბრობთ ზოგადად ქვეყანაში არსებული კრიზისების და კონკრეტულად კინოკრიზისის შესახებ, მაგრამ, უმეტესწილად, ეს მხოლოდ სიტყვად რჩება და საქმედ არ იქცევა. შესაბამისად, არ ხდება პრობლემის გადაწყვეტა და პროცესი უსასრულოდ იწელება.

იმისთვის, რომ სიტყვა საქმედ ექციათ და ეცადათ მაინც, გაეგოთ, რა არის საერთოდ შესაძლებელი ან თვითონ რა შეუძლიათ, ორმა ახალგაზრდა პროდიუსერმა — არჩილ გელოვანმა და ლევან კორინთელმა კინოსტუდია “დამოუკიდებელი კინოპროექტი” დააფუძნეს და ქართული კინოს გადარჩენის ფორმების ძიებას შეუდგნენ. საინტერესოა, რომ მათ დამოუკიდებლობაც შეინარჩუნეს (მატერიალური) და თავიანთი “დამოუკიდებლობა” სახელმწიფოს კინოწარმოებას (როდესაც ადრე, პირიქით ხდებოდა — კინო სახელმწიფო დოტაციაზე იყო დამოკიდებული) მოახმარეს. იმის შესახებ, თუ რა გაკეთდა ამ ხნის განმავლობაში და რა იგეგმება უახლოს მომავალში, “კინემას” არჩილ გელოვანი უამბობს.

ლელა ოჩიაური — როდის და როგორ შეიქმნა “დამოუკიდებელი კინოპროექტი”?

არჩილ გელოვანი: “დამოუკიდებელი კინოპროექტი” მე და ლევან კორინთელმა შევქმენით რამდენიმე წლის წინ, მაშინ, როდესაც პროექტზე “რუსული სამკუთხედი” ვმუშაობდით. დაახლოებით ერთი წლის წინ კი გადავწყვიტეთ, რომ ჩვენი პატარა სტუდია სრულფასოვან, მრავალშრიან კინოსტუდიად გადაგვექცია, რომელიც საკუთარ პროექტებსაც განახორციელებდა და თან სხვებსაც მოემსახურებოდა.

ამდენად, შევქმენით სტუდია, რომელიც დღეს ორ ქვეგანყოფილებას აერთიანებს. ერთია — საპროდიუსერო ცენტრი და მეორე — მომსახურების კომპანია. ერთს ეწოდება “დამოუკიდებელი კინოპროექტი”, მეორეს — “დამოუკიდებელი კინოსერვისი”.

ლ. ო. — რას წარმოადგენს თითოეული მათგანი?

ა. გ. — “დამოუკიდებელ კინოსერვისში” შედის ტექნიკური ბაზა — რამდენიმე სამონტაჟო, ფილმის გადაღების მთელი აღჭურვილობა, კამერები, განათებისა და ხმის აპარატურა, ურიკები, ამწეები; მანქანები, გრინვაგენები, კამერავაგენები...

… სულ ახლახანს, ჩვენთან გაიხსნა განყოფილება, რომელიც ფერის კორექციითაა დაკავებული. იანვრის ბოლოს კი ხმის პოსტპროდუქციის განყოფილება იხსნება. ეს ნიშნავს, რომ აქ გვექნება გახმოვანების შესაძლებლობა, მართალია, ჯერჯერობით, “დოლბის” ლიცენზიის გარეშე (იქამდე, ჯერ გაზრდაა საჭირო), მაგრამ ამ მიმართულებით პირველ ნაბიჯებს უკვე ვდგამთ. ანუ, შეგვიძლია, სხვაგან გამგზავრების გარეშე, ფილმი თავიდან ბოლომდე საქართველოში გადავიღოთ (ამისთვის ჩვენ აღარავინ გვჭირდება) და შემდეგ დასრულებულ პროდუქტამდე მივიყვანოთ.

“დამოუკიდებელ კინოპროექტში” შედის საპროდიუსერო ბაზა. ესაა კომპანია, სადაც ნებისმიერ ადამიანს შეუძლია თავისი სცენარით ან მზა პროექტით მოვიდეს (რასაც ჩვენ სიამოვნებით განვიხილავთ) და, რა თქმა უნდა, თუ დავინტერესდებით, ან საპროდიუსერო მომსახურებას შევთავაზებთ, ან ერთობლივად განვახორციელებთ.

ლ. ო. — რომელიმე პროექტის განხორციელება მოასწარით?

ა. გ. — შარშან, წლის ბოლოს, გაგვიჩნდა სარესტავრაციო მოღვაწეობის დაწყების იდეა. ამისთვის საფუძვლის შექმნას ამ წლის დასაწყისში შევუდექით. ჩავატარეთ რამდენიმე ვორქშოფი — ჩამოგვყავდა სპეციალისტები ავსტრიიდან, რუსეთიდან, ინგლისიდან, რომლებიც ჩვენს ახალგაზრდებს ასწავლიდნენ. დღეს ისინი უკვე დამოუკიდებლად ახორციელებენ ფილმების, ნებისმიერი კინომასალის აღდგენას.

პირველი ფილმი, რომელსაც ხელი მოვკიდეთ, იყო ალექსანდრე რეხვიაშვილის “მწვანე მდელო”, რომლის სრული რესტავრირება მოვახდინეთ; შემდეგ იყო რამდენიმე პატარა პროექტი (რითაც, უბრალოდ, საკუთარ პროექტებს ვემსახურებოდით) — ფრაგმენტები სხვადასხვა ძველი ფილმიდან, რომლების აღდგენაც გვჭირდებოდა ჩვენს დოკუმენტურ ფილმებში ჩასასმელად.

მომდევნო ფილმები, რომელთა რესტავრირებაც ერთმანეთის პარალელურად მოხდება არის, კოტე მიქაბერიძის “ჩემი ბებია” და მერაბ კოკოჩაშვილის “დიდი მწვანე ველი” და, იმედი მაქვს, რომ მაისის შუა რიცხვებისთვის ამ სამუშაოებს დავასრულებთ.

საერთოდ, რესტავრაციის განყოფილება ჩვენი პირმშოა, რომელიც ძალიან გვახარებს. აუცილებლად მიგვაჩნია ძველი ქართული ფილმების გადარჩენა, რომლებიც უსაშინლეს მდგომარეობაშია. უცხოეთში მათი რესტავრირება ძალიან ძვირია, ჩვენ კი დავამტკიცეთ, რომ ამის გაკეთება საკუთარი ძალებით შეგვიძლია.

ამ წელს რამდენიმე საკუთარი პროექტიც გვქონდა.

მას შემდეგ, რაც დიტო ცინცაძესთან ერთად გავაკეთეთ ფილმი ელდარ შენგელაიას შესახებ, გაჩნდა ცნობილ ქართველ რეჟისორებზე, შემოქმედ ადამიანებზე (რომლებიც განადიდებდნენ ჩვენს ქვეყანას) ფილმების ციკლის გადაღების იდეა.

გადავიღეთ მერაბ კოკოჩაშვილის “სახლი სიხარულისა”, მიძღვნილი ვახტანგ ტაბლიაშვილის “ქეთო და კოტეს” 60 წლის იუბილესადმი. თავდაპირველად, პატარა, დოკუმენტურ ფილმს ვგეგმავდით, მაგრამ მხატვრულ-დოკუმენტური გამოვიდა. ის მზად ჯერ კიდევ სექტემბერში იყო, მაგრამ გვინდა, რომ ეკრანებზე დეკემბრის ბოლოს, საახალწლოდ ვაჩვენოთ.

ფილმი, წმინდა პროდიუსერული თვალთახედვით, მეტად წარმატებული გამოდგა, რადგან, აღმოჩნდა, რომ მასზე მოთხოვნა ძალიან დიდია. მიუხედავად იმისა, რომ ის ეკრანებზე ჯერ არ გამოსულა, დანახარჯი უკვე ამოვიღეთ, ამასთან, მეტად უცნაურ ბაზარზე — ბელორუსიაში, ბალტიისპირეთში, უკრაინაში, პოლონეთსა და ისრაელში. ბუნებრივია, ეს ის ქვეყნებია, სადაც პოსტსაბჭოთა მოსახლეობა დომინირებს.

ოდნავ მოგვიანებით ჩავერთეთ ეროვნული კინოცენტრის მიერ დაწყებულ პროექტებში — ზაზა ურუშაძის “სამი სახლი” და ლევან კოღუაშვილის “ქალები საქართველოდან” (რომელიც ასევე დასრულებულია და ეკრანებზეც უკვე გამოვიდა).

ლ. ო. — რას აკეთებთ ახალს?

ა. გ. — ახლა პროცესში გვაქვს “გასეირნება ყარაბაღში 2”. პირველი ფილმი 4 წლის წინ შეიქმნა და საქართველოში საკმარისად დიდი კომერციული წარმატება ჰქონდა. ჩვენ გვჯერა, რომ მისი გაგრძელებაც ასევე კომერციული იქნება და გეტყვით, რატომ.

იმიტომ კი არა, რომ მილიონების მოგებას ველით (თუმცა, არც ესაა ბოლო პუნქტი ჩვენს “სიაში”). უბრალოდ, დარწმუნებული ვართ, რომ ის საკუთარ ხარჯებს აანაზღაურებს; ჩვენ გვჯერა, რომ შეიძლება საქართველოში ფილმები გადაიღო და ქვეყნის შიგნით მისი კომერციული წარმატებისა და მოგების იმედი გქონდეს.

თუ, “გასეირნება ყარაბაღში 2”-ის შემთხვევაში, ამის პრეცენდენტი მოხდა და ნამდვილად მივხვდებით, რომ ასეთი რამ მართლა შესაძლებელია (თუმცა, ჩვენ რეალურად გვწამს, რომ შესაძლებელია), მაშინ ეს იქნება ახალი დინება ქართულ კინოში, რადგან ბევრი ადამიანი დასაქმდება. მათ გაუჩნდებათ სტიმული, მათ გაუჩნდებათ მყარ საფუძველზე მუშაობის შესაძლებლობა, რადგან ეს მუდმივ სამუშაო ადგილებს მოიტანს კინოსთან დაკავშირებული პროფესიების წარმომადგენლებისთვის, მსახიობებიდან დაწყებული, ტექნიკოსებით დამთავრებული.

ღმერთმა ქნას, შევძლოთ დიდბიუჯეტიანი ფილმების გადაღება. სამწუხაროდ, ფორმატი, რომელიც საბჭოთა კავშირის დროს იყო, როდესაც კინოსთვის არსებობდა დიდი სახელმწიფო დოტაცია, დღეს აღარ არსებობს. ჩვენ ამ ეტაპზე, უფრო საბაზრო პირობებზე უნდა გადავიდეთ, მცირებიუჯეტიან ფილმებზე და თუ ამის მიღწევას მოვახერხებთ, ნამდვილი აღორძინება ეს იქნება.

აი, სწორედ ამ დიდი პროექტის ნაწილია ჩვენი ფილმიც, რომელსაც, წარმატების შემთხვევაში, წელიწადში, მინიმუმ, ორი-სამი ასეთი, პირველ რიგში, შიდა ბაზარზე ორიენტირებული, ფილმი მოჰყვება.

ლ. ო. — აქედან გამომდინარე, წელს მხოლოდ ამ პროექტს ახორციელებთ?

ა. გ. — არა მხოლოდ. მომავალი წლისთვის გვაქვს კიდევ ორი პროექტი, რომელსაც კინოცენტრთან ერთად ვაკეთებთ. ერთია ლევან კოღუაშვილის ფილმი “ბიჭები”, მეორე — ალეკო ცაბაძის “რენე მიდის ჰოლივუდში”

ლ. ო. — მახსოვს, თქვენ გქონდათ კონკურსი ახალგაზრდებისთვისაც. რა მდგომარეობაა ამ მიმართულებით?

ა. გ. — ეს იყო სტუდენტური კონურსი, რომელიც ზაფხულში გამოვაცხადეთ. შედეგად, ჩვენმა სამხატვრო საბჭომ, ამ ეტაპზე, ორი ათწუთიანი ფილმის პროექტი დაამტკიცა. ახლა, რამდენადაც ვიცი, მიდის გადაღებებისთვის მზადება. ერთის გადაღებები თებერვალში იწყება, მეორის — მაისში (რადგან, მასში, სცენარის მიხედვით, მოქმედება გაზაფხულზე ხდება). ამ პროექტზე ოთხი თვე ვიმუშავეთ. ჩვენი სამხატვრო საბჭოს წევრები დაეხმარნენ ავტორებს სცენარების დამუშავებაში, დრამატურგიაში, კადრირებებში, საერთოდ კონცეფციაში. ჩვენი პროდიუსერები ეხმარებოდნენ პროექტის შედგენაში, შემუშავებაში, გათვლასა და დაგეგმვაში. სამწუხაროდ, ჩვენთან არ არსებობს აღმასრულებელი პროდიუსერის სპეციალობა, რადგან ამას არ ასწავლიან, ამდენად, ახალგაზრდებმა არ იციან, რა რამდენი ღირს, როგორ უნდა შედგეს ხარჯთაღრიცხვა და ა.შ. ის ადამიანები, რომლებიც ამ სფეროში არიან დაკავებული, ყველა რეალური ცხოვრებიდანაა გამოსული და არა უნივერსიტეტებიდან, რაც, სხვათა შორის, ასევე დიდი პრობლემაა.

ლ. ო. — კვლავ თქვენს ახალ პროექტს მინდა დავუბრუნდეთ. თვითონ “ყარაბაღის” თემა უკვე მომგებიანია, მით უმეტეს, პირველი ფილმის გამოცდილებიდან, კომერციული წარმატებიდან გამომდინარე. მაგრამ ასეთი მასალა ბევრი არაა. როგორ აპირებთ წელიწადში სამი-ოთხი ამგვარი პროექტის განხორციელებას?

ა. გ. — რამდენიმე თემა უკვე მოფიქრებული გვაქვს. მაგალითად, ლაშა ბუღაძის “ჰიტი” — “ბოლო ზარი”, რომელიც გათვლილია მათზე, ვინც ძირითადად წარმოადგენს დღევანდელ მაყურებელს — თინეიჯერებზე. გარდა ამისა, ძალიან გვინდა მელოდრამის გაკეთება, რაც, დიდი ხანია, არავის გადაუღია, ახალგაზრდა ბიჭისა და გოგონას ურთიერთობაზე. გახსოვთ, ლაშა თაბუკაშვილის “დარაბებს მიღმა გაზაფხულია”?

უნდა აჩვენო ის, რასაც რეალურ ცხოვრებაში ვერ ხედავენ, რომ ამისკენ ისწრაფოდნენ. მათ არა აქვთ სიყვარული, მათ არა აქვთ წარმატება. აი, ასეთ თემებს უნდა ჩაებღაუჭო და ამავე დროს, უნდა აჩვენო რეალური ცხოვრება, რომელიც ახალგაზრდებზეა ორიენტირებული. უნდა აჩვენო განცდები, თანაგრძნობა, თანაგანცდა, სიყვარული... სიყვარული კი მარადიულია.

რა თქმა უნდა, ჩვენ შეიძლება ვცდებოდეთ, მაგრამ, ყოველ შემთხვევაში, თუ არ სცადე, ვერ მიხვდები.

ლელა ოჩიაური

“გასეირნება ყარაბაღში 2” “დამოუკიდებელი კინოპროექტის”

ახალი პროექტის სივრცეში პირველი მოგზაურობაა

კინოსტუდია “დამოუკიდებელ კინოპროექტში” დასრულდა ახალი მხატვრული ფილმის “გასეირნება ყარაბაღში 2”–ის (“კონფლიქტის ზონა”) გადაღებები. ამით ქართულ კინოსამყაროში ახალი დამოუკიდებელი კინოსტუდიის ხელმძღვანელები — პროდიუსერები არჩილ გელოვანი და ლევან კორინთელი ქართული კინემატოგრაფის, კინოწარმოების, დისტრიბუციისა და კინოსისტემის განვითარების ახალი პროექტის განხორციელებას იწყებენ.

“გასეირნება ყარაბაღში 2” სიქველია. ესეც სიახლეა ქართული კინოწარმოებისთვის. მეორე ასეთ შემთხვევას ვერ გაიხსენებ. როგორც ფორმის კანონი “მოითხოვს”, მეორე ფილმი (დიდი სხვაობის მიუხედავად) პირველს ბევრი ხაზით უკავშირდება (პერსონაჟები, ამბების გადაკვეთა და ა.შ.) და რაღაც წახნაგებით მის (არა მარტო “გასეირნების” მხრივ) გაგრძელებას წარმოადგენს.

პირველი “ყარაბაღი” აკა მორჩილაძის მოთხრობის “მოგზაურობა ყარაბაღში” მიხედვით ლევან თუთბერიძემ გადაიღო. “ყარაბაღი 2”-ის ორიგინალური სცენარის ავტორები არიან ლევან კორინთელი, ირაკლი სოლომანაშვილი (რომლებიც პირველი ფილმის სცენარის თანაავტორებიც არიან) და ვანო ბურდული. რეჟისორიც ვანო ბურდულია (რომელსაც მრავალგზის პრემირებული “გრაფიტი” აქვს გადაღებული და სერიალ “თამაშის მეფეების” ერთ-ერთი ავტორია).

მთელი შემოქმედებითი ჯგუფიც წარმომადგენლობითია და პროფესიონალებისგან (თავი-თავის სფეროში) შედგება (მათგან უმეტესობა ჯერ კიდევ პირველ ფილმზეა ნამუშევარი). მხატვარია კოტე ჯაფარიძე, ოპერატორი — გიორგი ბერიძე, კომპოზიტორი — ნიაზ დიასამიძე. მთავარ გმირებს ზურაბ ინგოროყვა და მიშა მესხი ასახიერებენ. მონაწილეობენ ლევან დობორჯგინიძე, დათო იაშვილი, ნუცა კუხიანიძე, კაბუ, ნატო მურვანიძე, ზურა ყიფშიძე, დავით დვალიშვილი, მიშა გომიაშვილი, რუსუდან ბოლქვაძე, ნინი ბადურაშვილი, ია სუხიტაშვილი, ეკა ანდრონიკაშვილი...

“გასეირნება ყარაბაღში” ლევან კორინთელის მიერ განხორციელებული პირველი ქართული დამოუკიდებელი და გამორჩეულად წარმატებული საპროდიუსერო პროექტი და ასეთივე სარეჟისორო ნამუშევარი იყო. მეორე ფილმი, როგორც აღვნიშნე, “დამოუკიდებელი კინოპროექტის” საქმიანობის ერთ-ერთი ახალი მიმართულების დასაწყისია და, იმედია, პირველივით, არაერთმხრივ წარმატებული და მიზანმიღწეული იქნება.

ლევან კორინთელი ახალი პროექტის საწყისად “ყარაბაღის” სიქველის გადაღებას, ისტორიის გაგრძელების განზრახვას სწორედ იმით ხსნის, რომ პირველმა ფილმმა საზოგადოებაში ძალიან დიდი ინტერესი გამოიწვია; რომ მას ბოლო ათწლეულის ქართული კინოს ისტორიაში ყველაზე მეტი მაყურებელი ჰყავდა (ის საქართველოში მაშინ არსებულ ორ კინოთეატრში, 50000 კაცმა ნახა) და რომ ეს იყო ყველაზე კომერციული კინოპროექტი, რომელიც დამოუკიდებელ საქართველოში განხორციელდა.

“ყარაბაღი 2”-ც, წინამორბედის მსგავსად, კომერციული პროექტია, მაგრამ “დამოუკიდებელი პროექტის” ჩანაფიქრი, მიზანი და ამოცანა, ამ შემთხვევაში (კომერციულობის მხრივ), სხვაგვარია.

საერთოდ, როგორც ლევან კორინთელი ამბობს, კინოგაქირავება საქართველოში ძნელია; ფილმის შექმნას მხოლოდ შიდა ბაზრისთვის, ფაქტობრივად, აზრი არა აქვს, რადგან ქართული კინობაზარი ძალიან პატარაა. პირდაპირ შეიძლება ითქვას, რომ თითქმის არ არსებობს. “გასეირნება ყარაბაღში 2”-ით, პროდუსერები, პირველ რიგში, სწორედ ამ “მითის დანგრევას” აპირებენ.

ამის ერთ-ერთი პირობა კი, “დამოუკიდებელ კინოპროექტში” შექმნილი “დამოუკიდებელი კინოსერვისია”, სადაც კინოწარმოებისთვის ყველა პირობაა, სადაც ყველაფერი - ტექნიკა იქნება თუ ფილმის გადასაღებ-დასასრულებლად (მონტაჟი, ხმა და ა.შ.) აუცილებელი ნებისმიერი აპარატურა (ცხადია, სპეციალისტებიანად) საკუთარია. აქედან გამომდინარე, ფილმების (ოღონდ, კარგი), წარმოება შედარებით იაფი (და არა იაფფასიანი) ჯდება. დღევანდელ პირობებში კი, ეს, ქართული კინოს გადასარჩენად, თუ ერთადერთი არა, ერთ-ერთი გამოსავალია. თუმცა, მთავარი სხვა რამაა.